Sluis. Een sluis is een scheiding tussen twee wateren. Met deuren. Sluizen reguleren het waterpeil zodat schepen kunnen passeren. Ook beïnvloeden sluizen het waterpeil. Typisch Nederlands stukje techniek.
Sluis, sluizen en gesluisd
Wat is een sluis (of sas)? Kort gezegd is het een waterbouwkundig kunstwerk in een waterkering. Dan wel een waterkering tussen twee waterwegen met een verschillend waterpeil. In een sluis zit een beweegbaar mechanisme om water of schepen te laten passeren. Schepen moeten hiervoor soms sluisgeld betalen. Het woord sluis is afkomstig van het Oudfranse excluse of écluse; en wil zeggen: ‘wat buitengesloten is’.
- De oudste sluis in Europa: De Kolksluis in Spaarndam.
- De grootste sluis ter wereld: De Kieldrechtsluis in Antwerpen.
Vroeger werden de meeste sluizen met de hand bediend. Nu is alles, net als bruggen en gemalen, (meestal op afstand) geautomatiseerd.
Soorten sluizen
In mijn speurtocht op internet kwam ik twee soorten sluizen tegen:
- voor de scheepvaart (schutsluis of verlaat),
- voor de waterhuishouding (spui- of keersluis, zijl, inlaat- of duikersluis en de waaiersluis).
Ik bedoel geen duikbootsluis, aseptische sluis (steriel), lichtsluis (doka), beveiligingssluis (gevangenis) of luchtsluis (astronauten). Hier kan ik nog wel een keer een blog aan wijden.
Houtribdijk
Houtribsluizen bij Lelystad
Wij waren tijdens ons weekendje weg in Lelystad bij de Houtribdijk (Markerwaarddijk of dijk Enkhuizen-Lelystad). Deze dam scheidt het IJsselmeer van het Markermeer. Aangelegd in 1975. Werkt bij storm als een grote golfbreker. In deze dijk zijn drie sluizen gebouwd. De Krabbersgatsluizen, het Naviduct Krabbersgat (combinatie sluis en aquaduct) en de Houtribsluizen. Dus twee schutsluizen en een spuisluis. Ontworpen door Piet Verhave. Indrukwekkend om te zien hoe schepen door dit kleine stukje varen, aanleggen en netjes wachten tot de andere deur zich weer voor hen opent. De vijftien sluizen (in Flevoland) en beweegbare bruggen geven beroepsvaart en watersporters toegang tot de wateren in de provincie. Nederland telt 250 sluizen. IJmuiden bouwt op dit moment een enorme zeesluis (Noordersluis).
Geschiedenis
Nederland liep voorop
Al sinds het begin van onze jaartelling zijn we bezig met waterbeheersing. De Romeinen legden sloten en kaden aan. Bij het keren van water werd gebruik gemaakt van simpele keer- en lozingsmiddelen. Bijvoorbeeld een houten schot of een een uitgeholde boomstam (met scharnierende klep). De voorloper van de uitwateringssluis of keersluis. Lang verhaal kort. Omdat de behoefte aan grond voor voedselvoorziening toenam, spanden vooral de kloosters zich in om dijken en polders aan te leggen. In natte periodes moest het water weer naar zee worden afgevoerd. Vaak bouwde men valschutten. Schotten die je kon ophijsen en neerlaten met een groot windwerk. Dit proces werd steeds problematischer. Vanaf het eind van de 18e eeuw moderniseerde men dit afwateren. Schipdeuren, gekoppelde deuren en waaierdeuren werden ontwikkeld als voorloper voor de sluizen die we nu onderweg tegenkomen. Nederland liep hier vroeger al in voorop.
Grondgedachte van de Nederlandse waterstaatszorg tot de Napoleontische tijd bleef immers steeds ‘wie water deert, die water keert’
vechten tegen het water
In Alkmaar hebben we nog 2 oude sluizen. Komt van afsluiten in de stadswal en is feitelijke een waterpoort. In Enkhuizen en Sloten (FR) vind je ze ook. Het betreft 1 deur om gespuis buiten de stad te houden. Hierboven gaat het vooral om schutsluizen. Met 2 van die afzetting kan je iets doen ivbm niveauverschil. In het Engels is dat terecht in het meervoud Locks. In Emden is een fraai Ketelsluis, een centrale bak met 4 sluizen daaromheen. Onbegrijpelijk dat dat fraaie ding in NL zo onbekend is. Staat als link onder m’n naam. Een andere fraaie is de Falkirk Wheel. Een roterende sluis uit 2000. Kan je op youtube mooie filmpjes van vinden.
Geweldig he?! Als je je er in verdiept zie je de meest fantastische plaatjes en filmpjes op internet voorbij komen.
Wat leuk , ik heb n.l aan sluis 13 (De Zuid Willemsvaart) gewoond , Zo heette het gehucht ook , Aan Sluis 13 XIII en werdt aangelegd tussen 1822 en 1826
was altijd spannend als de grote deuren opengingen ,de boten zakte of gingen omhoog altijd iets aparts gevonden brug ging omhoog en vroeger had je nog een brugwachter die de sluizen opendraaide en later automatisch .
En dan gingen we altijd over een kleine openslaande brugsluis en af en toe stond die nog beetje open …waaahh was zo spannend.
We hadden een brugwachter die ons overzette ,maakte grapjes maakte en ook een klier was.
We hebben heel wat bootjes en boten zien komen en gaan
Ook heeft de sluis verdriet meegebracht .
Maar dat is een Andere verhaal.
Groet Annelies
He … wat fijn dat je deze herinneringen met ons deelt. Niet alleen vreugdevol dus. Maar dat heeft waarschijnlijk een vast plekje ergens in je hart.