Brug te ver; spreekwoorden en gezegdes

Brug te ver.   Als je een doel najaagt dat uiteindelijk onhaalbaar blijkt te zijn, wordt er vaak gezegd dat je ‘een brug te ver’ gaat. Ingeburgerd in onze taal gebaseerd op een gebeurtenis.

Brug te ver

Spreekwoorden en gezegdes

Soms zeg je het niet alleen bij een onhaalbaar doel maar ook achteraf als je er achter komt dat je poging om je doel te bereiken, mislukt. In dat geval hoor je dat je doel een ‘brug te ver’ lag. Soms wordt het ook gebruikt voor zaken die ver buiten de acceptabele normen vallen. Waar komt dat gezegde vandaan? Het gezegde is een van de weinige uitdrukkingen die we koppelen aan een specifieke gebeurtenis. Je kunt ook een ‘Brug Slaan’: Twee groepen met elkaar in contact brengen, zodat er wederzijds begrip ontstaat.

Boek en verfilming

Boek en verfilming

Het boek en de verfilming gaan over operatie Market Garden (1944).  Aan het einde van WOII leek de opmars van de geallieerden niet meer te stuiten. De geallieerden besloten de grote verdedigingslinies door de heuvelachtige streken langs de Rijn te omzeilen en via Nederland Duitsland binnen te trekken. Het plan was om met één grote aanval de bruggen over de grote rivieren te veroveren.  Zo konden de tanks zonder grote hindernissen Duitsland in rijden. Luitenant Generaal Browning zou toen al gezegd hebben: ‘I think we might be going a bridge too far‘ (een burg te ver) zou zijn.

Om te voorkomen dat de Duitsers de bruggen op zouden blazen, was één van de eerste onderdelen van het plan dat parachutisten de bruggen zouden veroveren via een luchtlandingsaanval. Zij zouden dan de bruggen verdedigen, totdat de grondtroepen vanuit Limburg zouden oprukken om hen af te lossen. Dat zou betekenen dat de paratroepers ver achter de vijandelijke linies dagenlang ingesloten zouden zijn. En dat niet bij één brug, maar bij negen bruggen. De brug die het verst van de linies verwijderd was, was de brug bij Arnhem. Die kon niet over land bereikt worden vóórdat de andere acht bruggen veroverd waren. Bij de gevechten die negen dagen duren komen meer soldaten om het leven dan bij de invasie in Normandië. Mijn (wijlen) schoonmoeder woonde destijds in Arnhem en heeft de bombardementen meegemaakt. Het moet verschrikkelijk zijn geweest.

Nijmegen en Deventer

Deventer

Trouwens, de opnames van de film vonden niet plaats in Arnhem maar in Deventer en omstreken. De regisseur vond deze stad meer op het oude Arnhem lijken (a sleepy Dutch town on the IJssel river). Zo werden naambordjes afgeplakt en kregen huizen een nieuw likje verf. Alleen het laten weghalen van de destijds populaire televisieschotels werd niet door iedereen gedragen. Het leverde Deventer al met al wel een behoorlijke som geld op. Ook in Nijmegen was het een drukte van belang. Kosten noch moeite werden gespaard. Het vaarverkeer werd een paar zondagen stilgelegd en er werden 3.200 figuranten opgetrommeld. Het was natuurlijk wel spannend om samen te werken met acteurs als Sean Connery, Gene Hackman, Liv Ullmann en Anthony Hopkins.

Hoe komt dit gezegde dan terecht in onze taal?

Brug te ver

Dit hele plan liep helaas uit op een fiasco. De geallieerden wisten acht bruggen te veroveren, maar de laatste brug, die bij Arnhem niet. De gevatte uitspraak vatte volgens schrijver Cornelius Ryan, de hele gebeurtenis zo goed samen dat hij het gezegde gebruikte als titel voor zijn boek, dat slechts enkele jaren na publicatie al op het witte doek werd vereeuwigd. In Nederland werden het boek en de film een groot succes. Daarmee kwam de titel ook in de Nederlandse taal terecht. Dankzij de treffende symboliek van de uitspraak, werd het gezegde ‘een brug te ver’, behalve dus de samenvatting van Operatie Market Garden de zin ook opdook in een andere context, nl. om aan te geven dat iets té ambitieus is.