Rangen en standen. Toen we aan boord waren van een ferry richting Noorwegen zagen we uniformen met en zonder strepen. Hoe zit het met die strepen?
Rangen en standen
Rangen en standen
Iedereen die bij de marine werkt heeft een rang of een stand. Een streep is natuurlijk niet meer dan een verbinding tussen twee punten; niet weg te denken in de maritieme wereld. Iedereen weet dat een streep vaak niet zo maar een streep is. Als iemand een rang heeft zie je aan de rangonderscheiding, maar een rangonderscheiding betekent nog niet dat iemand een rang heeft. Lastig. Van aspirant zeekadet tot en met zeekadet 1e klasse heeft iemand een stand. Vanaf kwartiermeester tot en met zeekadetofficier 1e klas noem je een rang. Deze rangonderscheidingen vind je op de mouwen van het matrozenhemd of de uniformjas. Ook zie je deze tekens op de schouders van werkpak, trui en overhemd.
Boothals
Bretonse streep
Tot het midden van de 19e eeuw droegen Franse matrozen geen uniform. Al snel werd het verplicht om een lang gestreept onderhemd te dragen met driekwartsmouwen en een boothals (dankt zijn naam aan de onderzijde van een boot omdat het daar wel wat op leek). Niet zo maar een gestreept onderhemd; het moest 21 witte en 21 blauwe strepen tellen. Op de mouwen ook een vastgestelde hoeveelheid. Over de aantallen strepen zijn hele theorieën te vinden. Later werd deze kleding met nieuwe breimachines, zonder naden en knopen gemaakt omdat dit gevaarlijk was aan boord. Dit werden later de ‘Bretonse streep’, vernoemd naar een streek in Frankrijk waar vissers vaak een trui droegen met horizontale strepen.
Waarom een streep?
Geen strepen …
Het fenomeen streep ontstond voornamelijk praktisch. Een streep verdoezelde namelijk het vuil op de kleding van de matroos, was opvallender als iemand in het water viel en was makkelijker te breien dan stipjes (echt waar). Blauwe stof was goedkoper dan witte stof en zo zorgde de streep voor een kostenbesparing. Over de 21 witte en blauwe strepen gaan veel verhalen; daar ga ik nu verder niet op in. Ook niet dat zieken, gevangen vroeger ook strepen droegen, net als de nar aan het hof. Toen stond een streep/strepen, voor slecht of afwijkend.
Chanel heeft later er voor gezorgd dat de streep in de mode kwam als vrijetijdskleding. Heel gedurfd omdat het toen een typisch mannelijk kledingstuk was. Pablo Picasso maakte de streep tot zijn handelsmerk en menig filmster droeg een matrozentrui in de film gecombineerd met een spijkerbroek (vrijheid). Ook nu duikt de marine-look regelmatig op in de mode.
Afleidingsmanoeuvre
… strepen waren makkelijker
In WO I ontdekte men dat strepen op schepen een visuele afleidingsmanoeuvre was (strepen in bonte kleurencombinaties). De Engelsen liepen hierin voorop. Deze strepen werkten verwarrend voor de vijand die de snelheid niet goed meer kon inschatten door de aangebrachte strepen op speciaal daarvoor gekozen plekken. We zien dit nu nog terug bij de waterpolitie. Lang verhaal kort.
Een streepje voor
strepen en jeans
De rangen en standen bij de marine worden uitgedrukt in het aantal strepen op het uniform. Hoe meer strepen, hoe hoger de rang. Volgens het gezegde mag je daardoor misschien meer dan een ander en krijg je minder snel straf… en heb je dus een streepje voor. De hoogste rang bij de marine is Luitenant-admiraal ; te zien aan een brede, gouden streep met daar boven in het midden een krul (een galon, smal of breed) omringd door vier sterren. Onderofficieren bij de marine zijn herkenbaar aan een teken op de mouw in de vorm van de letter V. Dit rangonderscheidingsteken wordt vreemd genoeg ‘streep’ genoemd.
Ketelbinkies, aspirant zeekadetten en zeekadetten derde klas hebben geen onderscheidingsteken. Je heb dan nog geen ‘schuifpassant’ (schouderbedekking) op je trui en werkpak. Daarnaast dragen ze ook nog brevetten en onderscheidingen maar dat is te veel voor één blog.
foto’s: bron pixabay.
Tijdens de vervulling van mijn militaire dienstplicht in 1964/1965, heb ik ook enige maanden doorgebracht op de kokschool in Leiden. In Leiden was ook een opleiding voor marinepersoneel en tot overmaat van ramp ook iets van de koopvaardij. De rangen en standen van de landmacht beheerste ik aardig, maar van de andere legeronderdelen is me nooit gelukt, laat staan dat ik een marinepersoon kon onderscheiden van iemand van de koopvaardij. Om niet in moeilijkheden te geraken groette ik dus iedereen in een uniform dat iets met water te maken had. Ik ben er maar een keer op aangsproken door een koopvaardijman. We waren beiden lichtelijk aangeschoten en hij had er de pest aan gegroet te worden door een militair, want de etiquette vereiste dat er dan teruggegroet moest worden. Het was dat ik op tijd terug moest zijn in de kazerne om te voorkomen het komende weekend weer niet met weekendverlof te kunnen, maar anders hadden we er beiden nog eentje genomen. We gingen wel uiteen als de dikste vrienden, hoewel ik hem nooit meer teruggezien heb en zelfs zijn naam niet geweten heb.
Geweldig. Ook dat je als insider de rangen en standen niet goed beheerste. Laat staan iemand van buitenaf. Wij kijken af en toe naar alle strepen en krullen die iedereen draagt.