Kristal, glas, kristalglas. Wat zijn de verschillen? Omgesmolten loodkristal lijkt op kerriepoeder. Ooit geweten dat er lood in je prachtig kristallen wijnglas zit?

Kristal, glas of sodalime

kristal glas en kristalglas

meer dan 24% lood

Glas wordt gemaakt van een mengsel van zand, metaaloxides, soda en kalk. Makkelijke uitleg. De exacte samenstelling bepaalt de hardheid, de kleur en de glans. Meestal worden de recepten van glas, achter gesloten deuren bewaard. Geheim van de chef.
Onze glazen ovenschalen en pannendeksels zijn vaak gemaakt van Pyrex. Hittebestendig en sterk. Dit heeft weer een andere samenstelling dan gewoon glas. Ons dagelijks (goedkoop) glas bestaat meestal uit een materiaal dat sodalime glas genoemd wordt. Het wordt gebruikt voor producten zoals ramen, drinkglazen, enz. Dit is een combinatie van kalk, silica (zand) en soda.

Uiteindelijk heb je dan ook nog die mooie kristallen wijnglazen en die, zachtjes in de wind rinkelende,  kroonluchters. Dat is glas waar de kalk deels (meer dan 10%) is vervangen door lood. Bevat het glas meer dan 24% lood; heet het loodkristal. In verschillende landen hanteert men ook nog eens verschillende percentages lood. Met allemaal weer andere eigenschappen dus. Swarovski maakt volloodkristal met een loodgehalte van meer dan 30%. Na het slijpen schittert dit glas c.q. kristal, als diamant. Hoe hoger het loodgehalte, des te meer de schittering en helderheid.

Doorzichtig als ijs

bergkristal

Gesmolten lijkt het op kerriepoeder

Kristal betekent letterlijk: Steen dat doorzichtig is als ijs. Kristallos betekent vanuit het Grieks: Zuiver ijs. De Grieken noemden hun rotskristal (gevonden in de Zwitserse en Oostenrijkse Alpen) dus ook ‘kristallos’. Tibetanen gebruiken bergkristal om wonden te behandelen.  Vraag me niet hoe. Het zou kunnen dat ze het onder een pleister plakten. Ik weet het echt niet.

De Engelsen ontdekten (17e eeuw) toevallig dat door de toevoeging van loodoxide, het glas meer ging schitteren en glanzen. Door het toevoegen van lood is het glaswerk ook nog eens beter te bewerken. Het is zachter.  Glas lijkt in ruwe vorm zelfs een beetje op bloem, bestrooid met bruine suiker. Omgesmolten loodkristal lijkt daarentegen op kerriepoeder.

Murano

De term kristal (cristallo) werd bedacht door Italiaanse glasblazers in het beroemde Murano (Venetië) om kwaliteitsvol glaswerk te definiëren. Kristal is meestal dun omdat het gemakkelijker is om glas te beeldhouwen met een hoog loodgehalte. De eigenschappen van het lood verlaagt ook nog eens de werktemperatuur van het glas. De glasblazer heeft op deze manier meer tijd, om een stuk te bewerken.

Kristalglas

titaanoxide

Veel wijnglazen zijn van kristalglas. Geen correct naam. Want er zit niet altijd lood in.  Met lood is het kwetsbaar en eigenlijk een beetje giftig.  Maar dit is verwaarloosbaar. Tijdens je warme prak eet je meer dan het lood dat zich in je glas vermengt met je wijn.
Om deze nadelen te elimineren zijn de fabrikanten op zoek naar loodvervangers.  Sommigen mengen titaanoxide in het glasmengsel.  Dit materiaal maakt het glaswerk een stuk sterker. Het kan zodoende tegen een stootje; handig voor de horeca.

met je ogen, niet met je oren

NB: Geluid (ping) zegt niet altijd iets over de kwaliteit. Het feit dat een stuk glas goed klinkt als je het aantikt, betekent niet perse dat het een stuk waardevol kristal is. Gebruik voor een ‘keuring’, vooral je ogen.