Toiletpot. Wij hebben een nieuwe toiletpot. Dan weet je even weer hoe onhandig het is als je in je eigen huis niet kunt plassen.
Toiletpot en de geschiedenis van sanitaire voorzieningen
Privaat, latrine, gemak, kakhuis, secreet, toilet of plee. Namen voor het kleinste kamertje. Vroeger (heel vroeger) waren er al beschavingen waar het toiletbezoek leek op hoe wij het vandaag de dag kennen. De Romeinen brachten in Europa openbare sanitaire voorzieningen zoals badhuizen, riolen en toiletgebouwen. Samen keuvelen en poepen in een open ruimte met banken aan de zijkant, met daarin de benodigde gaten. Het doen van de dagelijkse behoefte was dus een mogelijkheid om mensen te ontmoeten.
In Europa zijn primitieve toiletten gevonden die ouder zijn dan bij opgravingen in Pakistan werd ontdekt. Schotland (Skara Brae) had huizen, die gebouwd werden boven een afwatering. In die huizen was soms een speciaal hokje gebouwd met een opening boven die afwatering. Retro toiletpot zeg maar. Best wel geavanceerde techniek zo rond 2500 v.Chr.
Het riool
De openbare toiletten waren vroeger al aangesloten op een riool. Ook voor de afvoer van de uitwerpselen, gebruikte men de aquaducten van de Romeinen. De rijken gebruikten een gemak-stoel en de armen poepten in een kuil of een pot. Net als bij zoveel andere materiele zaken, was de mate van het sanitaire comfort afhankelijk van je bereikte maatschappelijke positie. Lodewijk XI beschikte zelfs over een draagbaar toilet.
De po was tot vroeg in de moderne tijd de ontvanger van poep en plas. Tonnen met uitwerpselen werden wekelijks ingeleverd bij een verzamelpunt of strontkar. Deze strontkar (of beerwagen) rook je van veraf. In Amsterdam werd hij wel spottend de ‘Boldootkar’ genoemd, naar de eau-de-colognefabriek van Boldoot. De opgehaalde vracht werd als mest verkocht aan boeren of tuinders uit de omgeving.
Plank met een opening
In kastelen zag je vaak een erker in de muur met daarin een plank met ronde opening. Verdekt opgesteld. Dit ‘geval’ hing boven de slotgracht. Je hoorde je keutel dus na enige meters plonzen in het water. Voor wie het zich kon veroorloven bestond rond 1730 de mogelijkheid om zittend en beschermd zijn ‘gevoeg’ (=behoefte) op straat te doen. Tegen betaling sloeg iemand dan een (zijn) jas om je heen, waarachter je je kon terugtrekken. In Den Helder poepte je gewoon het strand. De zee spoelde het resultaat dan geruisloos weg.
Vlak daarna, in de Industriële Revolutie, kwamen de toiletten met doorspoelmogelijkheid. De zwanenhals werd uitgevonden en maakte een directe verbinding met het riool mogelijk. Geen stank meer. Al snel kregen de huizen een verbinding met een riool; ook voor de aanvoer van schoon water. Vervolgens werden talloze vervuilde grachten gedempt. In de nieuwe wijken werd een modern rioolstelsel aangelegd. Dit gebeurde vanaf de jaren dertig in steeds meer steden, veelal als werkverschaffingsproject in de crisistijd.
Beerputten en tonnenstelsel
Pas na de Tweede Wereldoorlog doet West-Europa definitief afstand van het beerputten en tonnenstelsel. Toiletten worden op een centraal rioleringssysteem aangesloten. Tot de komst van riolering beschikten de meeste armere gezinnen over slechts één emmer. Gebruikt door alle gezinsleden. Bij gebrek aan ruimte stond die emmer meestal in de keuken. Wat zal dit eigenaardig geroken hebben.
Zo rond 1880 namen de rijken de eerste porseleinen ‘waterclosets’ in gebruik. Zonder wc-bril maar wel aangesloten op het riool. Toen de eigenaren last hadden van koude billen in de wintermaanden werd de bril uitgevonden. Onze gang naar het toilet is best wel privé. De één neemt de telefoon mee, de ander de krant of een tijdschrift. In Japan werd recentelijk een medisch toilet geïntroduceerd. Dit toilet analyseert direct je urine, temperatuur, hartslag en bloeddruk. Handig of niet?
De graad van beschaving van de mens kan men vaststellen aan de manier waarop hij zijn gevoeg doet …
De zee is heel erg schoon hoor, in Den Helder…….
Hihi …. ja nu gelukkig wel. Vroeger zwom je heel anders in zee.
Rond 1965 heb ik nog wel eens in de sekreet van m’n opa en oma boven de sloot gepoept. Vond dat eng door het gat zag je anderhalve meter dieper de sloot. Die mensen moesten toen nog het huis uit voor de boodschap en in de winter lijkt me dat erg koud.
Ook belangrijk is dat het toilet met een waterslot is uitgevoerd. Ook dat heeft jaren aan de levensverwachting toegevoegd.
In Taiwan heb ik meegewerkt aan een fabriek en daar kwam ook een kleine toiletgroep in. De fabrieksarbeiders deden bij het poepen netjes de bril naar beneden en gingen daar vervolgens gehurkt op staan te kakken. In de fabriek waren ze dat gewend.
Meestal is vooruitgang goed voor de gezondheid. Werken in Taiwain, dat zal een wereld van verschil zijn met hier in Nederland werken.
Tot mijn derde ( 1953) woonde ik (met ouders, 2 zussen en 2 broers) in een oude boerderij. Buiten stond het houten huisje, hartje in de deur, met een houten ‘kist’, bovenin zat een gat met een deksel erop en binnenin de ton! Ik was altijd bang dat ik dood het gat zou vallen, bang gemaakt door mijn brussen.
Je hoort wel meer mensen met dit soort herinneringen. Ook op campings met een vaste plaats had je wel eens dit soort toilethuisjes.
Ja de toilet…. zouden ze in de restaurants café,s en zo , iemand hebben zitten om alles schoon te houden te houden in deze Corona tijd !!!
Want voor de Corona zit je tussen () op de mooiste potten en een restaurant ( bijna nooit ) maar wat me dan verbaasd , aan die mooi kamertjes wordt totaal de gehele avond geen r…. … gedaan , gepoetst bedoel ik, lange leve ons mooi toilet .
Wat ik nu hier neerzet is wel een ander onderwerp maar gaat ook over die pot
Haha
Je hebt wel gelijk. Soms kom je binnen en ben je aangenaam verrast (dat vind ik bijvoorbeeld altijd bij de Hotels van Van der Valk) maar je schrikt je ook wel eens helemaal te pletter. Gemiste kans denk ik dan. Zegt ook iets over de betrokkenheid van de eigenaar.