Cascadeborg. Menkemaborg, Coendersborg, Cascadeborg … niet te vergelijken. Onze borg is natuurlijk een prachtige plek om te wonen. Een borg uit vroegere tijden was een soort versterkt kasteel (een burcht, stins, slot of havezate).
Cascadeborg
de borg vanuit de lucht
In het Groningse woord ‘borg’ wordt de betekenis het mooist weergegeven. Verbasterd trouwens van het woord ‘burg’ of ‘burcht’. Van oorsprong ‘een plek om je geborgen te voelen‘. Tot de dertiende eeuw waren bijna alle huizen en gebouwen van hout. Helaas vormden de brandende pijlen van belegeraars in tijden van oorlog een ernstige bedreiging voor de bewoners van deze houten huizen. Gelukkig komt al snel, de baksteen om de hoek. Rijke grondbezitters (jonkers) lieten toen al heel snel onbrandbare, stenen huizen bouwen. Deze bakstenen (of kloostermoppen) werden door monniken gekneed van klei uit de grote rivieren (uiterwaarden). Handwerk; heel erg duur dus. Niet voor de ‘gewone burger’. De stenen van onze Cascadeborg zijn vast niet door de monniken gekneed. Luchtfoto’s kenden ze toen ook nog niet.
Deze borgen torenden vroeger uit boven de omliggende velden. Helaas staan er van de honderden borgen nu nog maar een paar trots overeind, in onze Provincie. Wel allemaal met een kleurrijk verleden. Leuk idee om zo’n borg te bezoeken op een (saaie of niet saaie) zondagmiddag.
Provincie Groningen
altijd mooi
De provincie Groningen kende in de Middeleeuwen geen landsheren. Het bestuur ter plaatse werd meestal door de bewoners zelf uitgedragen. Sommige boeren werkten zich op binnen dit systeem en gingen hun boerderij versterken. Letterlijk. Daaruit ontstonden de eerste huizen van steen. Lang verhaal kort. Deze huizen zorgden voor veiligheid en comfort. De brandende pijlen werden vervangen door betere vormen van geschut (15e eeuw; kanon) en tegelijkertijd breidden de boeren hun huizen uit tot luxe ingerichte buitenverblijven. Borg, burcht of havezate genoemd.
Weetje: Om kogels te kunnen gieten, sloopt men in die tijd zelfs de glas-in-lood ramen. Vaak werden deze prachtige buitenverblijven ook nog eens afgebroken, omdat er geen geld was voor het onderhoud. Om die reden sloopt men borg Dijksterhuis (Pieterburen) begin 20e eeuw als laatste. Deze borg was aanvankelijk een soort piratennest in de 15e eeuw. Leuke verhalen rondom de Groninger Veenkoloniën.
Veenkolonien
op een prachtige dag
De Groninger Veenkoloniën brachten veel welvaart. Veenbazen lieten, net als de boeren, vaak grote buitenverblijven bouwen; veenborgen (bijvoorbeeld Borg Welgelegen). Het was natuurlijk een uiting van bezit; met trappetjes, gracht en siertuin. De yuppen van de Veenkoloniën zeg maar. De eigenaar verbond zijn persoonlijke rechten aan zijn zakelijke recht op de borg. Als de borg werd verkocht, werden de oorspronkelijke persoonlijke rechten ook verkocht. De eigenaar van de borg kon zich op deze manier ontwikkelen van herenboer tot jonker. Slim beleggen. Soms zijn er dus rechten verbonden aan een borg (Hunsingo, Fivelingo en het Westerkwartier) maar in andere gebieden had de Stad in de loop van de tijd rechten verworven. De borgen in Gorecht, Oldambt, Reinderland en Westerwolde hadden daarom dus geen rechten.
Borg Ekenstein is een voorbeeld van een borg zonder rechten. Fraai gerenoveerd trouwens door de gemeente Appingedam. Nu gebruikt als hotel/restaurant.
Borg, borgstee of borgstede
genieten van het uitzicht
Op de plekken waar vroeger een borg stond, is vaak de gracht nog aanwezig. Veel borgen zijn verdwenen. Zo’n plek noemen we borgstee of borgstede. In enkele dorpen wordt zo’n borgstee gelukkig gekoesterd en tot monument verklaard. Groningen telde ooit meer dan 200 borgen, waarvan veel (zoals je boven kunt lezen) door schulden verdwenen; de eigenaren werden gedwongen hun stulpje te verkopen, waarna de borg werd geslecht. Als best bewaarde borgen van Groningen worden gezien de Menkemaborg en de Fraeylemaborg.
Cascade: Is een kleine (natuurlijk of kunstmatige) waterval, in het bijzonder die waarbij het water trapsgewijze van rots op rots valt. Technisch is het een serieschakeling van een aantal eenheden. Wij wonen aan een zandafgraving. Geen sjieke gracht; wel een siertuin en trappetjes. Ons appartementencomplex is gecascadeerd (trapsgewijze) gebouwd. Ooit voor de aanleg van de A7. Voor ons is het een plek waar we ons thuis voelen. Iedere dag weer.
Wie kan me vertellen waar de naam Cascadeborg is bedacht, door wie en waarom?
Dag Herma,
Wat woon jij mooi, zo aan het water!
Al weer heel wat jaartjes terug hebben wij een bezoekje gebracht aan de Menkemaborg, heel leuk was dat. Ben gek op landgoederen, heb er al velen gezien in ons land. De sfeer, de geschiedenis, je steekt er veel van op en nadien een heerlijke wandeling over het landgoed met daarna een heerlijke afsluiting in de vorm van een drankje en hapje.
Dank je wel. Het is ook een koningsplekje.