Schrikkeljaar. Waarom, door wie en hoe?

Schrikkeljaar. Krijgen we deze dag ook extra betaald dit jaar? Ik denk het niet.

Schrikkeljaar

schrikkeljaar

Dit jaar (donderdag 29 februari 2024) hebben we een schrikkeljaar, ingevoerd in 46 voor Christus door Julius Caesar. Omdat hij wat veranderde in de bestaande kalender bepaalde hij dat er schrikkeldagen moesten worden toegepast om de telling rond te krijgen. Eerst kondigde hij één enkel jaar van 445 dagen (het annus confusionis of ‘jaar van verwarring’, in 46 v. Chr.) af, om de afwijking die zich in vele jaren had opgehoopt, in één keer ongedaan te maken. Daarna voerde hij een kalender van 365,25 dagen per jaar in, waaraan om de vier jaar een schrikkeldag werd toegevoegd. Samen met de maanden die al 29 dagen telden (toen) kwamen ze uit op een totaal van 355 dagen. Dit sloot weer niet aan op de seizoenen dus bedacht Julius het schrikkelsysteem. In eerste instantie paste hij drie schrikkeldagen toe. De achterstand op de seizoenen (vaak door boeren als onhandig beschouwd) was toen  in één keer ingelopen. Daarna verdeelde hij deze extra dagen over de korte maanden (toen nog 29 dagen).

In de oudste Egyptische beschaving (van vóór 3100 v. Chr.) en andere van het oude China tot Rome, werden maankalenders gebruikt om de tijd bij te houden. Toch liep het systeem niet helemaal synchroon met de seizoenen. Toen de Egyptenaren hun kalender invoerden, wisten ze al dat ze een praktisch probleem hadden. Zij voegden aan het einde van het jaar daarom vijf vrolijke feestdagen toe. Geen slecht idee.

Zestiende eeuw

aarde om de zon

In de zestiende eeuw ontstond ondanks al deze correcties, een verschil van maar liefst tien dagen. Dit heeft alles te maken met onze, op de stand van de zon ingestelde kalender. Kerst werd uiteindelijk toen in januari gevierd. Gregorius XIII herstelde dit. Die moest ook zijn plasje er over doen. Van 4 oktober 1582 ging men over naar 15 oktober 1582. Om te voorkomen dat er weer zo’n groot verschil zou ontstaan bepaalde deze paus dat er voortaan geen schrikkeljaar meer zou zijn, behalve de door 400 deelbare eeuwjaren. Hierdoor was bijvoorbeeld 1900 geen schrikkeljaar, maar het jaar 2000 wel. Wat een verhaal zo langzamerhand. Snap je het nog?

Sommetje

Sommetje van Caesar

Ons jaar duurde 365,2425 dagen. Dus 26 seconden langer dan de kalender zou zijn als je alleen naar de stand van de zon en de maan kijkt. Het negeren van de ogenschijnlijk onbeduidende cijfers achter de komma veroorzaakt grotere problemen dan je zou denken. De aarde heeft 365 dagen en ongeveer 6 uur nodig om rond de zon te draaien. In 3333 jaar tijd dus in totaal 86.400 seconden teveel. Precies één dag. Daarom is het schrikkeljaar ingevoerd. Elk jaartal dat deelbaar is door 4, duidt een schrikkeljaar van 366 dagen aan. Toch klopt dit sommetje ook niet helemaal. Per 400 jaar zouden er namelijk drie dagen teveel zijn. Hier hebben ze ook iets slims op bedacht. Alleen de eeuwjaren die je kunt delen door 400 (zoals het jaar 2000) zijn schrikkeljaren en de andere eeuwjaren niet (die worden overgeslagen). Dus eens in de vierhonderd jaar voegen we een schrikkeldag toe en lopen nauwkeurig door de tijd.

Schrikkelweek

Schrikkelweek

Soms zie je in een jaar 53 weken staan in plaats van 52. Naast schrikkelsecondes, schrikkeldagen (en dus schrikkeljaren), zijn er ook schrikkelweken. Omdat een kalenderjaar 365 dagen duurt (één dag meer dan 52 weken – 364 dagen delen door 52 weken is 7 dagen in een week). Tel daar het schrikkeljaar bij op dat twee dagen meer heeft dan 52 weken en je komt na zes jaar uit op een extra week. Het jaar 2020 had dus, naast een schrikkeldag, ook een extra week. Volg je het allemaal nog een beetje? De mensen die op 29 februari zijn geboren weten dit vast wel.

In Nederland en Amerika is zelfs een Schrikkeltweelingenclub en Eregenootschap van Schrikkeldag Baby’s). De kans dat je geboren wordt op schrikkeldag is 1 op 1.461. Ieder jaar zijn er zo’n 11.000 Nederlanders op 29 februari jarig. Wanneer je je verjaardag viert (28 februari of 1 maart) ligt aan de stand van de zon op het moment van je geboorte. In Noorwegen heeft een vrouw in drie opeenvolgende schrikkeljaren, drie kinderen op de wereld gezet.

Scricken

De oorsprong

De oorsprong van de naam komt uit de Middeleeuwen. Afgeleid van het werkwoord schrikken. Vroeger betekende dit opspringen. Scricken betekent dus ‘lopen met grote passen’.  In Engeland noemen ze schrikkeldag ook wel ‘leap day (sprongdag). Door de vroegere verbindings ‘l’ veranderde het woord schrikken in schrikkel.

Op deze dag moet je dus wel werken maar je krijgt geen extra dagje betaald door je werkgever. Helaas pindakaas.