Scheurbuik. Ernstig vitamine c tekort bij zeevaarders. Scheurbuik heerste in de vijftiende, zestiende en zeventiende eeuw vooral op zee. We noemen dit ook wel: De pest van de zee.

Wat is dan scheurbuik?

de mens maakt geen vitamine C aan

zeelieden stierven aan scheurbuik

Scheurbuik (medisch: scorbutus of scorbuut) krijg je door langdurig vitamine-C-tekort (ascorbinezuurdeficiëntie). Op de zeilschepen (eeuwen geleden) stierven meer opvarenden aan scheurbuik dan aan zeeslagen.  Zo’n 2 miljoen zeelieden. Ook tijdens oorlogen hadden soldaten last van deze aandoening. Vooral aan het eind van de winter of het begin van de lente. Had je hier last van kreeg je blauwe plekken (onderhuidse bloedingen),  gewichtsverlies gezwollen benen, bloedend tandvlees, het opgeven van bloed en uiteindelijk stierf je een pijnlijke dood.  Al snel werd duidelijk dat het ‘iets’ met eenzijdige voeding te maken had.

Als enig zoogdier op onze planeet, maakt de mens zelf geen vitamine C aan. Evolutionair gezien was het voordeliger om dit stofwisselingsmechanisme; het omzetten van glucose in vitamine C, te laten vervallen. Afgeschaft door de natuur dus. Gorilla’s eten per dag gemiddeld zo’n 4500 milligram vitamine C mede dankzij alle groene bladeren die ze eten. Wij eten een sinaasappel waar nog geen 50 milligram inzit. Verschil moet er zijn.

Medicijn

citroensap vermengen met rum

scheepsarts James Lind

De bemanningen van de konvooien die rond kerst naar de Kaap de Goede Hoop voeren, begonnen beter gevoed aan hun reis en werden niet zo snel ziek.  Door de vele slachtoffers werd er met man en macht gezocht naar een medicijn. De meegebrachte kruidenpreparaten bleken niet afdoende.

In 1747 deed de Britse scheepsarts James Lind een belangrijk experiment. Hij selecteerde aan boord van de HMS Salisbury twaalf scheurbuikpatiënten en behandelde hen op verschillende manieren. Variërend van een dagelijkse beker zeewater of enkele lepels azijn tot een mengsel van nootmuskaat, mosterd en knoflook. Alleen de twee matrozen die dagelijks twee sinaasappels en een citroen kregen, knapten op. Om duistere redenen verplichtten de Britten hun bemanningen pas in 1794 om dagelijks citroensap te drinken. Bijkomend voordeel was dat het citroensap langer houdbaar gemaakt was met rum. Niet verkeerd. Het einde van scheurbuik op de Britse vloot was een feit.

Zuurkool

zuurkool tegen scheurbuik

De Nederlandse zeelieden namen zuurkool mee (eind achttiende eeuw) en roeiden op deze manier de aandoening uit.  Het gebruik van de aardappel versnelde het einde van scheurbuik op het land.  Niemand wist toen eigenlijk waardoor. Pas in de twintigste eeuw snapte men dat citroenen, sinaasappelen, zuurkool en aardappelen een belangrijke bron vormen van vitamine C zijn.
Deze vitamine C is onmisbaar bij de aanmaak van collageen; het eiwit dat stevigheid verleent aan de wanden van de bloedvaten, weefsel, kraakbeen, tanden en botten. Vitamine C is  een anti-oxidant; in staat om schadelijke vrije radicalen te neutraliseren. Conclusie: Vitamine C is een belangrijke beschermer voor onze gezondheid.

70 mg per dag

Vitamine C heet ook wel ascorbinezuur (zuur tegen scorbutus). Nu meestal een vergeten ziekte; ons voedsel bevat namelijk voldoende vitamine C.  Je hebt dagelijks zo ongeveer 70 miligram vitamine C nodig. Dit haal je makkelijk als je gezond bent, niet te veel alcohol drinkt, niet rookt, je geen crashdieet volgt en je dagelijks aanbevolen groente en fruit eet. De meeste vitamine C zit in paprika, citrusfruit, tomaten, brocoli, kiwi’s, bessen maar ook in mango, watermeloen, spruitjes en zoete witte aardappelen.

Te veel … overdosis

geen overdosis

Een overdosis vitamine C is echt niet gezond. Behalve in een stresssituatie. Dieren die bijvoorbeeld opgejaagd worden maken zelf een extra dosis aan als een soort beschermingsreactie. Als je zelf last hebt van (chronische) stress is het verstandig goed om deze vitamine te denken. Maar zou je meer dan 40 glazen sinaasappelsap drinken of 300 gekookte aardappeltjes loopt je risico. Dan krijg je meer dan 2000 milligram binnen. Meestal plas je het overschot uit. Vroeger dacht men dat je hier dan nierstenen van krijgt, maar dat is nooit aangetoond. Je darmen gaan bij een overdaad aan vitamine C wel opspelen. De opname van koper wordt geremd en de opname van ijzer verhoogd. Mocht je deze recordhoeveelheden binnenkrijgen kun je last krijgen van ijzerstapeling.

Besef wel dat als je supplementen gaat slikken dat je lichaam bouwstoffen van voeding nodig heeft om mee samen te werken. Gezond en gevarieerd eten is dus optie nummer één.