Lipogram en schrijven is schrappen. We hanteren bij het schrijven een aantal regels en zorgen voor een beetje tempo. Lezers hebben haast; ze zijn ongeduldig. Vandaag ontstaat in mijn blog een lipogram. Ooit van gehoord?

Schrijven is schrappen

schrappen …

Tijdens de voorbereidingen voor dit blog vestigde mijn aandacht zich toevallig op de Vlaamse schrijver Willem Elsschot. Die legt uit dat je alle woorden weg moet laten die niet bijdragen aan wat je wilt zeggen. Bij het schrijven een aandachtspunt van belang. In het schrijven zie je bij mij regelmatig signaalwoorden zoals bijvoorbeeld  ‘als’ en ’toen’. Soms hoop je met deze woorden in een blog, de lezers soepel door het verhaal (mijn informatie) te loodsen. Dit zijn meestal (helaas) overbodige woorden. Schrappen dus.

overbodige woorden

Deze overbodige woorden laten op een opvallende en irriterende manier zien dat je je lezer onderschat. Je hoeft een volwassene niet op een fiets met zijwieltjes te laten plaatsnemen; bij wijze van.  Toch blijft het lastig om in je eigen blog alert te blijven op dit soort ‘vervuiling’.  Voorbeelden van overbodige woorden: Toen, terwijl, dus, heel, maar, toch, soms, meestal en zullen, moeten, worden, mogen, willen, gaan. Dit vormt je zinnen nodeloos omslachtig. Probeer ze dus te vermijden zou mijn advies zijn.

Lipogram

lipogram

Iets heel anders dan overbodige woorden, maar wel een logisch vervolg op bovenstaande.
Dit woord, (deze term) is afgeleid van het oude woord ‘leipein’ (achterlaten) en met het achtervoegsel -gram. Samengevat: Een lipogram is een manuscript, bewoording of blog waar bij de auteur bewust een of meerdere letters van het alfabet totaal niet benut.  In dit blog lees je mijn worsteling. De missende letter is je vast tot nu toe niet opgevallen. Het dwingt me trouwens wel om wat vreemde woorden aan te wenden.
Stel je wilt op een regenachtige zondagmiddag in november, een achtregelig gedicht componeren zonder de Q, S of de X bijvoorbeeld.  Bepaal dan vooraf wat je weg wilt laten. Het wordt pas lastig als de weggelaten letter de A of de O is, of zelfs de E.
Sommige schrijvers wagen zich aan deze uitdaging, en schrijven een complete roman. Zij hebben het weglaten – tot een soort sport verheven. Bizarre hobby of dwangneurose? Misschien noemen ze zichzelf wel Lipogrammers.

Oude meesters

e-lipogram

Een paar van de grootste inspanningen op het gebied van het weglaten van letters werden lang geleden geleverd. Rond 200 na Christus schreef Nestor van Laranda zijn Ilyas.  Hij liet per deel een volgende letter van het toenmalige alfabet weg. Deel 1 was dat alpha, in boek 2 beta, et cetera, tot alle 24 letters éénmaal misten. Dat deed de Fransman Peter de Riga, die als administrateur schreef in de dom van Reims, in de Middeleeuwen nog eens bescheiden over met een samenvatting in het Latijn van de Bijbel. De oudste die ik heb gevonden zijn een a-lipogram, een e-lipogram, een i-lipogram, een o-lipogram en een u-lipogram, die in 1784 al werden uitgegeven door A.Frese.

Zonder de letter E

In het Nederlands, het Frans en het Engels, zie je de letter E het meest. De Engelsman Ernest Vincent Wright sloopte de letter E van zijn typemachine en schreef vervolgens in 1939 een roman, Gadsby, van 50.110 woorden, zonder ook maar een enige E. Grootste problemen voor hem waren destijds om: ‘she’, ‘he’ en ‘they’ te vermijden.
Het beste bewijs voor dit probleem levert ’t Manco, de Nederlandse vertaling van Perecs La Disparition uit 2009, door Guido van de Wiel. Hierin wemelt het van de E’s in de niet uitgeschreven vorm van ‘t, of ‘n. Ook het gebruik van ‘d’r’ in plaats van ‘er’ bewijst dat Van de Wiel niet in staat was om een zodanige roman zonder E’s goed in het Nederlands te vertalen. Wat overblijft is een roman die er uitziet alsof piraat Baba (degene die de R niet zeggen) uit de Asterix en Obelix-strips het heeft ingefluisterd.

Geinig of een stofzuigerstaaltje?

wat mist hier?

Helaas was bij mij de aanleiding om op deze manier een blog te schrijven, wat simplistischer. In een aanval van buitengewoon gedetailleerd (impulsief)  stofzuigen, heb ik mijn toetsenbord-K opgezogen. Op mijn laptop mist, tijdens het schrijven van dit verhaal (levertijd), nog steeds de letter …. K …
In afwachting van een nieuw toetsenbord duwt mijn middelvinger op een plastic rondje in plaats van een fijne handige, geweldige, warme, soepele letter … K … !!

… triest stofzuigerverhaal