Hoofdletters; internationale dag van de hoofdletter bestaat …

Hoofdletters. We gebruiken ze iedere dag. Maar wanneer gebruik je een hoofdletter? Wat is een kapitaal of bovenkast?

Hoofdletters of kapitaal

Iedereen gebruikt hoofdletters. Prettig om te lezen of irritant gebruikt. Hoofdletters zijn een uitzondering in ons schrift. Zouden we er zonder kunnen? Wanneer gebruik je ze? Onderstaand een paar handige regels:

• Aan het begin van een zin (maar niet altijd; er zijn een aantal uitzonderingen)
• Voor- en achternamen en heilige personen
• Aardrijkskundige namen (bergen, rivieren, steden etc.)
• Talen en Dialecten (Frans, Duits, Gronings)
• Feestdagen (Vaderdag, Pasen, Kerst). Als je een samenstelling van een feestdag maakt, vervalt de hoofdletter (paasvakantie, krokusvakantie)
• Gebouwen, producten, bedrijven en verenigingen (Hoge Raad, ministerie van Economische Zaken, Fanta)
• Citaten (als het geen citaat is maar bijvoorbeeld een gedachte vervalt de hoofdletter)
• Bevolkingsgroepen (Engelsman, Belg, Groninger, Viking) Uitzondering: aanhanger van een geloof (christen, moslim) en een etnische groep (zigeuners, nomaden)
• Vorstelijke personen of staatslieden als de staatsrechtelijke functie bedoeld wordt (koningin Maxima, Prins Bernard, burgemeester Mulder)
• Historische gebeurtenissen (Tweede Wereldoorlog, Slag bij Waterloo)

Hoofdletters door de Romeinen

bovenkast of uppercase

De hoofdletter heet ook wel grote letter, kapitaal of bovenkast.  De grotere versie van een letter. Ze wijken in vorm af van kleine letters. Dit (bovenkast en onderkast of in het Engels uppercase en lowercase) is het tegenovergestelde van de onderkast of kleine letters.  Maar kapitalen worden ook gebruikt in afkortingen (bijvoorbeeld DNS of DHCP). Een kapitaal is dus niet per definitie een hoofdletter, maar een hoofdletter is wel altijd een kapitaal.
Dit kapitaal-schrift stamt al uit de tijd van de Romeinen voor het begin van de Gregoriaanse jaartelling. Alles afgeleid van historische handschriften waarin hoofdletters en kleine letters niet samen voorkwamen. Misschien is het schrijven van kleine letters ooit ontstaan door sneller geschreven handschriften. Niemand weet het zeker.

Bovenkast

loden letters

De naam ‘bovenkast’ stamt uit de tijd dat loden letters werden gebruikt om teksten te drukken. De letter van een corps (= de grootte van een letter, de maat) werd gewoonlijk in twee letterladen weggeborgen. Bovenin werden de kapitalen bewaard en in de onderste lade de ‘kleine letters. Bovenkast stond synoniem voor kapitaal en onderkast werd al snel de kleine letter.

Toetsenbord

shift

Op een toetsenbord of typemachine kunnen hoofdletters worden ingevoerd door op het toetsenbord de hoofdlettertoets (shift) in te drukken. Links of rechts. Computers en elektronische typemachines hebben vaak een ‘Capslocktoets’. Dit is de afkorting van het Engelse capitals lock (vergrendel kapitalen). In 1914 introduceerde Remington een shift-Lock op de typemachines. Handig.

niet weglaten

Tekst in hoofdletters geschreven, trekt de aanacht. Ze stralen respect uit. Hoofdletters zijn groter maar worden ook geassocieerd met een soort van onbeleefd, irritant roepen. Houd er bij het schrijven wel rekening mee dat het lezen van hoofdletters (visueel) lastiger is dan kleine letters. Dit komt weer omdat we lezen in woordbeelden, niet letter voor letter. Het leest trager en dus  moeizamer. Ergernis voor de lezer. Hoofdletters helemaal weglaten is ook weer geen optie. We scannen een tekst en herkennen de paragrafen sneller als we hoofdletters gebruiken bij het begin van een nieuwe zin.

Ik hoop dat je er iets aan had. Misschien heeft iemand van jullie nog een tip of een ezelsbruggetje?