Het ‘geweten’; lastig om een algemeen erkende definitie van te vinden
Het geweten
waar zit je geweten?
Dit is zo oud als het verhaal van Adam en Eva. Zij hadden (toen al) een slecht geweten na het eten van de veel besproken appel. Gerelateerd aan het geloof. Zelfonderzoek ontstond in de Middeleeuwen; belijdenis van eigen zonden in de monnikengemeenschap en het introduceren van de biecht. Het biechten werd zelfs verplicht in de 13e eeuw. Lang verhaal kort. Je hebt een soort van aangeboren (respect voor je ouders bijvoorbeeld) en een verworven gedeelte. Dat laatste leer je door vallen en opstaan en was/is rationeel (denkvermogen, rede) van aard. Daarna kwam het zgn. zelfonderzoek (c.q. zelfkennis) onder invloed te staan van bijvoorbeeld de opkomst van het Liberalisme en het Socialisme en de wereldoorlogen. Veel te maken met goed en fout; gevoelens van spijt, schaamte en schuld.
Betekenis
Zelfbewustzijn
In mijn zoektocht op internet kwam ik er achter dat er geen enkele omschrijving bestaat die 100% geaccepteerd is. Omdat het onder invloed staat van (ook) cultuurveranderingen zal de definitie zich ook steeds aanpassen. Vaak vind je in de oorspronkelijke betekenis het woord ‘moraal’ terug als ‘medeweten, medeplichtigheid, medeweten met zichzelf, bewustzijn’.
In de Van Dale staat: Het innerlijk besef van goed en kwaad, de gezamenlijke al of niet bewuste voorstellingen en begrippen, waarnaar de mens de zedelijke waarde van eigen handelen beoordeelt, her bewustzijn van plicht, in zoverre het zich zelfs tegenover natuurlijke wensen en begeerten stelt.
In de Winkler Prins staat: het geweten die vorm is (van het zedelijk oordeel), dat het eigen ik tot voorwerp heeft. Het geweten doet zich voor als een splitsing der persoonlijkheid, in een instantie, die normatief optreedt in het doen en laten óf van tevoren waarschuwt, richtlijnen geeft en wenken, of wel achteraf een begane daad misprijst en laakt, en een instantie, die zich dit moet laten welgevallen en als aangeklaagde voor een eigen, innerlijk gerechtshof verschijnt.
Persoonlijkheidsstoornis
persoonlijkheidsstoornis
Hoewel de meeste mensen zich over het algemeen aan de maatschappelijke regels, normen en wet houden, is dit bij mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis meestal niet het geval. Zo wordt het omschreven in de vakliteratuur. Dus dat betekent geen, of een nauwelijks ontwikkeld geweten. Deze mensen zijn vaak impulsief en agressief. Verslaafd aan verdovende middelen en hebben een ongezonde levensstijl. Deze, vaak jongeren, zijn helaas regelmatig betrokken bij misdrijven met dodelijke afloop of horen bij een relatief hoog percentage zelfmoorden. Maken hun opleiding niet af en stoppen met werken. Uiteindelijk belanden ze vaak in een gevangenis of tbs-kliniek. Vanuit mijn perspectief (die van een leek) vond ik het nogal heftig om te lezen.
Dus voed je kinderen op met een zuiver geweten. Geef het goede voorbeeld. Laat ze zich aan morele regels houden omdat het ons verbindt met familie en cultuur.
Citaten:
kalm en rustig geweten
Ik verkies nog altijd het getuigenis van mijn geweten boven alle lof die anderen mij mogen toezwaaien.
Marcus Tullius Cicero. Romeins staatsman en schrijver, 106 – 43 vC
Een vrede die alle aardse aanzien te boven gaat: een kalm en gerust geweten.
William Shakespeare. Bron: Henry VIII (1613)
Het geweten is, na de taal, de best geslaagde sociale uitvinding.
Antoon Vloemans. Vlaams schrijver en filosoof, 1898–1982.
Geweten: een soort multifunctionele ruimte in ons hoofd met verplaatsbare tussenwanden. (Bron: L. Weemoedt).
Mooi onderwerp voor een goed verhaal Herma! Het gebeurt me best vaak dat ik vind dat ik iets moet doen, of juist moet laten. Ik denk dan dat het goed is voor mijn karma. Ik merk dat dat vaker speelt naarmate ik ouder word. Minder met mezelf bezig en meer met anderen, zoiets.
“Wie zonder zonde is werpe de eerste steen”
Niet dat ik van huis uit zo bijbel vast ben als katholiek opgevoed(meer door de school,zusters en paters dan door ouders) meisje.Ik ben gedoopt,deed mijn Eerste Heilige Communie en Plechtige Communie,trouwde voor de kerk etc.
Maar dat alles brokkelde snel af naarmate dat ik ouder werd en ik las en hoorden over het machtsmisbruik en zedenmisdrijf in die katholieke kerk.Na het volgen van de documentaire op TV :Meisjes van de goede herder en Van God vergeten waarvan ik me daarna afvroeg hoe het met het geweten van die geestelijk zit wat goed en kwaad betreft,gevoelens van spijt,schaamte en schuld.De slachtoffers voelen zich tot op de dag van vandaag door alle instanties in de steek gelaten.Je moet het in het tijdsbeeld van toen zien lees ik dan. Heb niets meer met het katholieke geloof,of het moet het opsteken van waxinelichtje zijn in tijden van ziekte en overlijden van familie,vrienden en bekenden,wat ik aansteek bij “Onze lieve Vrouwke op de schouw ,beeldje wat al 4 generaties in mijn familie is.
Wat goed dat je open staat voor alles wat er rondom het geloof gebeurt. Als je niet gelooft kun je je niet voorstellen dat er jaren lang mensen zijn vernederd en misbruikt. Juist van de mensen die geloven zou je verwachten dat ze hun omgeving met liefde en respect behandelen. Helaas is dat dus niet het geval. Ik ben aan de serie begonnen maar trok het emotioneel niet. Op een later tijdstip kijk ik weer verder.
Het rekbare geweten was me wel bekend, maar de omschrijving van Levi Weemoedt vind ik weergaloos. En ook nog eens ‘typisch’ Levi Weemoedt.