Herinneringen. Naarmate je ouder wordt denk je vaker aan vroeger. Ons leven is, zoals we allemaal weten, doorspekt van herinneringen. Ik denk graag aan die leuke, grappige en warme momenten terug. Net als nu maakte onze generatie veel ontwikkelingen mee. Vandaag blog ik over de typemachine.
Definitie
Een herinnering is een ervaring uit het verleden die in ons geheugen is opgeslagen en die je kunt oproepen. Herinneringen vormen ons bewustzijn maar zijn zeker niet altijd betrouwbaar. Wellicht kan iemand deze definitie nog aanvullen?
Herinneringen in je hersenen
uit de oude doos
Zo af en toe word je door iets geraakt (bijvoorbeeld een geur) en denk je aan vroeger. Naarmate je ouder wordt, zijn de herinneringen fijner. Tenminste zo werkt dat vaak bij mij. Mijn hersenen zullen wel overuren maken bij het opslaan en verwerken, organiseren en bewaken van al deze informatie van de afgelopen 54 jaar. Mijn vroegste herinneringen stammen uit de periode toen ik zo rond de 4 jaar was. Sinterklaas op de kleuterschool. Samen met de buurjongens door een storm naar school lopen. Stiekem je muts afdoen als je moeder je niet meer zag. Rits los, jas uit bij het voetballen. Waarom je je niets van voor deze periode kan herinneren zijn de wetenschappers het nog niet over eens. Natuurlijk spelen emoties een grote rol, details in herinneringen gaan helaas vaak verloren.
Typemachine
Heel iets anders. Laatst stonden we stil bij de ontwikkelingen die wij in ons leven hebben doorgemaakt. Fietsen, auto’s en televisie bijvoorbeeld. Het onderwerp typemachine kwam ook aan bod. Ik heb mijn typediploma nog gehaald op een mechanische typemachine tijdens mijn opleiding als Directie Secretaresse. Typen met 60 andere dames (meisjes) in een zaaltje (met houten vloer) in Groningen. Blind en met een minimale snelheid van 210 aanslagen per minuut. Af en toe schoten je vingers tussen de toetsen. De aanslagen moesten met behoorlijk veel kracht; vooral je pink had het zwaar te verduren. Een goede zithouding met de losse polsjes en de knieën in een hoek van 90 graden werd ons met de paplepel ingegoten.
Tijdens de opleiding werd ons ook nog geleerd hoe je als een dame moest gaan staan en zitten en hoe je elegant je jas aan kon doen. Bij welk menu paste welke wijn? Hoe moest het bestek liggen? De secretaresse van die tijd had nog een doosje schoenpoets en naald en draad in de bureaula.
naaien voor je baas
Stel je voor dat je baas vieze schoenen zou krijgen. Jij kon ze dan poetsen. Knoopje van zijn overhemd los … zijn secretaresse zou hem er snel weer aan kunnen naaien. Naaien voor de baas had voor mij dus een andere inhoud. Niets #metoo. Gelukkig. Gewoon schoenen poetsen en naaien met bijpassend garen. Gelukkig is het voor mij al die jaren gebleven bij het water geven van de planten.
Teletekst en de geboorte van Ronaldinho
machineschrijven
In deze periode (zo begin jaren 80) begint de NOS met teletekst. Voor ons een openbaring dat we zo maar tekst op de TV konden zien. Sport, weerberichten, horoscoop en het laatste nieuws. Jack Middelburg wint in deze periode de 500 cc klasse op de TT baan in Assen. Ik reed motor in die periode dus geweldige herinneringen langs het circuit. In New York wordt John Lennon doodgeschoten. Muziek beluisterden we nog met een cassettebandje. Barbra Streisand, Massada, ABBA en Spargo claimden de hitlijsten. Hoezo MP3 speler? Voetballegende Ronaldinho werd geboren op 21 maart van 1980. Ook Venus Williams en Mark Tuitert zagen het levenslicht in die tijd.
cijferlijst typiste B
Als ik er bij stilsta hoe lang dit is geleden, voel ik me best wel als een stuk extra belegen kaas. Zo ruim 35 jaar geleden pendelen met de bus tussen Hoogezand en Groningen, naar het opleidingsinstituut. Braaf huiswerk maken. Typen met carbonpapier. De doorslagen moesten foutloos zijn. Oefenen en oefenen. Noeste en nauwkeurige arbeid. Tot onze ergernis bleven de letterstangetjes regelmatig in elkaar zitten. Het lint vervangen was ook een crime. Inkt op je vingers. We deden het zonder te mopperen. Een echte secretaresse had geen grote mond. Zij droeg een rok en een parelketting en hield zich wijselijk stil. Vroeger.
Typistes
met een bolletje
Vanaf 1873 deden de eerste typistes hun intrede al in de kantoren. Zij werkten, net als ik in 1981, ingesproken tekst op een dictafoon (uitvinder: Thomas Edison) uit op de typemachine. Mijn eerste baan was als administratief medewerkster verkoop in een typekamer. Bij een agentschap in papier en karton. Heel veel driedelig grijs en autoritair leiderschap. Super gezellig en ook ietwat belegen (kaas) en kakkerig.
We werkten al wel met een telexmachine en typten op een IBM elektrische typemachine. Met een bolletje typten we in een razend tempo. Dit ‘golfbalvormig’ letterbolletje verving de letterhamertjes. Mijn aanslagsnelheid ging in die tijd met rasse schreden omhoog. De rol met papier (en de carbondoorslagen) bleef op dezelfde plek omdat dit bolletje langs de tekst bewoog. Je hoefde voor ‘enter’ dus de ‘wagen’ niet meer terug te duwen. In deze functie was ik verplicht om foutloos te typen. Carbonpapier liegt niet. 
Geen ‘delete’ knop te vinden, geen tippex kon ons redden. Als de laatste letter fout was moest je dus opnieuw beginnen. De bolletjes waren gelukkig makkelijk te verwisselen. Deze zware typemachine stond als een huis op je tafel naast de dictafoon met voetpedaal.
Tekstverwerking
wachtwoorden hadden we niet
Uiteindelijk was dit het begin van de tekstverwerking van nu. Ik kan me herinneren dat ik werkte met programma’s zoals Wordstar en Wordperfect. Als ik een tekst op het scherm maakte kwam dat niet overeen met het geprinte exemplaar. Als je woorden wilde toevoegen of verwijderen moest je een hele paragraaf opnieuw typen. Uitlijnen was geen optie. Van downloaden hadden we nog nooit gehoord; een wachtwoord kenden we al helemaal niet. In die tijd een hele vooruitgang maar nog erg arbeidsintensief. Niet te vergelijken met de manier waarop we nu een brief op onze laptop maken.
Argentinië en Groot Brittannië vechten in dat jaar (1982) op de Falklandeilanden, Romy Schneider en Grace Kelly van Monaco overlijden en Toos van der Valk wordt ontvoerd. Minder leuke berichten. Wat wel leuk is om te weten is dat George R.R. Martin (Game of Thrones) zijn boeken nog steeds met Wordstar schrijft.
Vroeger was een oud mens iemand die er bijna was. Nu is het iemand die er bijna geweest is. (Bron: Godfried Bomans).
Zo herkenbaar wat je schrijft. De mechanische typemachine, de IBM en de eerste tekstverwerkers, ook allemaal langs zien komen. Hadden we meer als 5 doorslagen nodig, dan moesten we het document op stencil typen, met rode stencillak om de fouten te verbeteren. Later kwam er een kopieerapparaat, wat mij betreft een hele vooruitgang. Wij hadden ook nog een telex op de typekamer, die regelmatig meters tekst produceerde. Computer is toch wel een stuk handiger. Maar toch…… Soms heb ik een beetje heimwee naar het belletje bij het verspringen naar een nieuwe regel.
Ja dat belletje als je naar een nieuwe regel moest. Geweldig. Maar het zware ritme van de IBM klonk me na de mechanische machines wel als muziek in de uren. Luisteren naar je baas via de dictafoon en tegelijkertijd zo snel mogelijk typen samen met 4 andere vrouwen op een kantoor. Tussen de middag samen breien, wandelen of zwemmen. We hadden verplicht 1,5 uur pauze.
Ik had een hekel aan tikken zo rond 1970 op de Mavo tussen de middag. Alles (aaaa, bbbb, cccc) kon ik een dag later nog opdreunen. Ik vond blindtypen bezopen, dan verwordt je tot een machine en daar had ik geen zin in. Na ee jaar werd ik er af gestuurd omdat ik met 60 aanslagen per minuut nooit het typediploma zou halen.
Later bleek dat een enrom voordeel toen ik rond 1983 met textverwerking begon. Ik tikte alles moeiteloos uit m’n hoofd, zonder tussenkomst van papier en pen. Was al veel sneller goed in plakken en knippen (Wordstar Ctrl-KK etc). Gebruikte de tabtoets beter dan de voormalige typiste die alles met spaties op ging vullen. Met een woord toevoegen waren alle regels er onder van slag.
Wordstar gebruikte ik van Pascal, die had al snel een menu. Met Wordperfect zaten ze te knoeien met een velletje boven de functietoetsen. Bij dat programma had ik ook al snel een illegaalmenu en dus geen gedoe met die velletjes.
Het ergste waren de grote textverwerkers van IBM, die hadden ze bij ons voor de PC. Erg duur, maar wel een fraaie letter in 3 maten en kerning en vooral een regelprinter die zo klaar was. Later bleken alle documenten die op hun 7″ floppen stonden niet om te zetten naar een IBM-PC. Dus draaiden die apparaten nog een tijdje langer mee.
Tjonge jonge … wat een gedetailleerde herinneringen heb jij. Ik ben in 1985 met tekstverwerking begonnen. Het enige drama dat ik me kan herinneren is dat je geen melding kreeg als de floppy vol was. Heb een keer als een gek zitten typen om vervolgens de melding te krijgen dat de flop vol was. Niet vooraf gecontroleerd. Floppy er uit, en gewoon overnieuw beginnen. Nu blijft de tekst op je beeldscherm staan … toen tot mijn grote verdriet dus niet. Ik vond de IBM wel chique en solide. Voor mij was het tempo toen erg belangrijk.
Ik begon als technisch tekenaar eerst achter een tekenbord en daarna met AutoCAD, ook daar kan ik me veel van herinneren. Net als van Lotus 123 waar ik veel macro’s voor gemaakt heb.
In mijn tijd begon het met HTS/TH-mensen die handleidingen schreven en uit lieten tikken. Dat moest wel 3x heen en weer eer alle fouten er uit waren, 1 en I en O en 0 mocht je absoluut niet verwisselen. De verhalen waren ook te hoogdravend voor de gebruikersgroep LTS/Mavo. Ik stond daar met mijn MTS dichter bij en tikte het meteen in. Daarna verplaatste ik het naar de juiste plek. Met pen en papier ging dat niet. Mijn traagheid ging gepaard met zeer weinig fouten. Ik liet het nog wel een keer nalezen omdat iedereen blind is voor zijn/haar eigen fouten. De gebruikers konden er veel beter mee uit de voeten. Vooral omdat ik niets herhaalde, maar verwees waar het al eerder was besproken. Daardoor veel minder pagina’s en dus zag men er minder tegen op om het te lezen. Typistes dorsten niet met dergelijk commentaar naar een schrijver op TH-niveau te gaan. Het standsverschil was te groot.
Zelf heb ik later vooral geprogrammeerd en geautomatiseerd. Ik heb me altijd verwonderd hoe weinig men echt gebruik maakt van de PC, door zich er niet goed in te verdiepen. Macro’s, Templates en o.a. Automatische inhoudsopgave waren al in 1985 mogelijk en nog steeds zie je het mensen niet gebruiken. Terwijl het zeer veel werk kan besparen.