Gesp. Sluiting in de vorm van een metalen stift (tong of doorn genoemd). Wij dragen ze op een tas of broekriem. Intrigerend voorwerp.
Gesp
Ik heb een leuke tas met daarop twee gespen. Ooit in Frankrijk gekocht. Eentje ben ik verloren dus nu op zoek naar een nieuwe. Enigszins vergelijkbaar met die er nu nog op zit. Geen makkelijke opgave. Gevonden, betaald en besteld. Afwachten. Dan kan ik de tas weer repareren.
Uiterlijk
Hoe ziet een gesp er uit? Technische definitie: Aan de ene kant zit een oog dat scharniert om de ene zijde van een metalen beugel en die in gesloten toestand rust op de tegenoverliggende zijde van de beugel, waarmee een kledingstuk, een riem, een schoen of een tas kan worden gesloten. Beetje lastige omschrijving maar je snapt het wel. Die ‘doorn’ kan ook om een as scharnieren die in het midden van de beugel is bevestigd. Die beugel kan weer verschillende vormen hebben; rechthoekig, rond of ovaal. Gespen werden in de oudheid gebruikt om kledingstukken te sluiten. Van allerlei materialen; been, ivoor of metaal. De gespen van edellieden werden soms van edelmetaal als goud of zilver vervaardigd. Ook gespen met imitatiediamanten kwamen/komen voor.
Romeinen
Vroeger droeg men droeg men vooral riemen om kleding goed te dragen. Zoiets als een rits of elastiek hadden ze toen nog niet. Ook om een zakmes en een buidel te dragen, droeg men een riem. Deze riemen waren van touw, weefband of leer. Je knoopte de riem gewoon dicht maar later werden de wat luxeren exemplaren voorzien van een soort riembeslag. De naam ‘gesp’ is afgeleid van het Latijnse buccula (wangriem of vizier). Waarschijnlijk hebben de Romeinen soldaten de gesp ingevoerd. Zij gebruikten gespen om hun gelamineerde plaat pantsers aan elkaar te binden. Rechthoekig van vorm. Veilig en gemakkelijk.
Rechthoekig en ovaal
Boek met gesp
De gestileerde, modieuze gesp werd later vaak voorzien met een decoratie van een dier of mens; geproduceerd door inheemse vaklieden. Niet alleen rechthoekig maar ook ovaal. In andere landen werd de gesp niet alleen gebruikt door militairen maar ook als ambtsbadge door ambtenaren en hun vrouwen. Van ijzer, hout, been of een koperlegering. De rijken lieten hun gespen van zilver of goud maken met inlegwerk van emaille en edelstenen. Wie het breed had, liet het toen ook al breed hangen. Er zijn zelfs gespen gevonden met een doorn van bergkristal. Vrouwen droegen gordelsets met gespen als teken van de rang van hun man. Op deze manier hielden ze niet alleen verschillende lagen kleding bij elkaar maar pronkten er ook mee. Statussymbool. Geen brommende bolide, opgespoten lippen of dure handtas. Gewoon een jaloersmakende gesp.
Schoenen
Schoen met gesp
Vanaf de 15de eeuw komen gespen ook op schoenen voor. Vooral gedragen door monniken. Pas in de 16e eeuw wordt de gesp een algemeen modeartikel. Op 18e eeuwse schilderijen staan rijke personen (militaire of marine officieren) afgebeeld met grote zilveren gespen op hun schoenen. Schoenen van vrouwen zag je niet, die zaten veilig verstopt onder hun lange rokken. Het was eerst echt noodzaak om er voor te zorgen dat de schoenen aan je voeten bleven zitten. De gesp verbond de leren tongen van de schoen waar de vetergaten zich bevonden. Die tongen werden dubbelgeslagen en ingekort. Dat leidde weer tot de veterschoenen die wij nu kennen. In de 19e en 20e eeuw is de gesp een alledaags gebruiksvoorwerp geworden. Nu vaak met een plastic veiligheidssluiting.
