Botulisme. Ernstige ziekte door gifstoffen van een bacterie, Clostridium botulinum.
Wat is botulisme?
ondiep water
Toen ik een blog schreef over blauwalg kwam ik ook de term botulisme tegen. Die term herkende ik van vroeger. Mijn ouders waarschuwden vaak dat je ziek kunt worden als er dode vissen en/of dode watervogels ergens in een meer dreven (eiwitrijk zuurstofarm milieu). Het (ondiep en stilstaand) water is dan vaak warmer dan 20 graden. Je kunt het ook krijgen door het eten van onjuist ingemaakt of bewaard, besmet voedsel. Baby’s, tot 1 jaar oud, kunnen botulisme ook oplopen door het binnenkrijgen van de bacterie via honing. Geef ze dus eerst geen honing. Wacht daarmee tot ze een jaar zijn.
Er zijn drie vormen van botulisme:
- Voedselgerelateerd botulisme
- Infantiel botulisme(baby’s)
- Wondbotulisme (vieze naalden)
Honing
De bacterie komt wereldwijd voor. De naam komt van botulus (worst), omdat de ziekte voor het eerst werd beschreven einde 18e eeuw, toen in Wildbad een gezelschap ziek werd na het eten van worst. Niet de bacterie zelf veroorzaakt de symptomen, maar het door die bacterie afgescheiden toxine (botuline). Lang verhaal kort: Deze ziekte veroorzaakt een blokkade van de signaaloverdracht van zenuw naar spier. Heftig toch?
Verkeerd voedsel
Als je verkeerd hebt gegeten, krijg je meestal zo’n 12 tot 72 uur (tot 8 dagen) na infectie de eerste verschijnselen. Slechter zien, slecht slikken, droge mond en moeilijk praten. Ook je zicht kan beperkt worden. Vervolgens ontstaat een zich steeds verder uitbreidende verlamming. Bij uitbreiding tot aan de ademhalingsspieren zal de patiënt beademd moeten worden om te overleven (… of overlijden dus).
onderzoek in laboratorium
Als er koorts en diarree optreden, wordt dat veroorzaakt door andere ziekteverwekkers die mogelijk ook in het eten hebben gezeten. De diagnose wordt bij mensen gesteld op grond van het ziektebeeld, met mogelijk aanvullend onderzoek naar spieren en zenuwen en laboratoriumonderzoek naar de bacterie en de toxine. Er bestaat helaas geen natuurlijke immuniteit tegen botulisme.
Wondbotulisme geeft dezelfde verschijnselen als een voedselgerelateerd botulisme. Ook bij infantiel botulisme worden soortgelijke symptomen gezien, eventueel vooraf gegaan door verstopping van de darm, voedselweigering, kwijlen en op hoge toon huilen van de baby (Bron: RIVM).
Voorkomen is beter dan genezen
Ingemaakt voedsel
Denk er dus aan dat het belangrijk is om te weten wat je eet. Het, bijvoorbeeld ingemaakte voedsel, moet goed verhit worden. Vooral als je het bewaart (luchtdicht en zuurstofarm). Gelukkig komt het in Nederland weinig voor.
Een kleine aanvulling: de botulisme-bacterie kan niet overleven in een zure omgeving. Ingemaakte groeten (bijv. augurken, amsterdamse uitjes, atjar etc. ) in zoetzuur, evenals ingemaakt fruit en jam (door de aanwezige fruitzuren) zijn dus sowieso veilig.
Geweckte producten altijd verhitten voor gebruik, na 5 min. bij minimaal 85°C is het botuline onschadelijk.
Dat wist ik niet maar is wel fijn om te weten. Dus ook de temperatuur maakt de botuline onschadelijk?
Ja, de bacterie zelf is niet schadelijk, wél het toxine dat hij afscheidt. Dus mochten er nog (zeer zeer onwaarschijnlijk) bacteriën overleven na het wecken, dan wordt het toxine onschadelijk gemaakt door 5 min. te verhitten bij minimaal 85 °C. Overigens, het botuline-toxine is het krachtigste gif wat er is: 1 microgram (1 miljoenste gram) is dodelijk – in andere woorden: 1 gram kan 1 miljoen mensen doden…
wow … 1 gram … dus het is de moeite waard om je weckproducten wel even te verhitten.