Leeuwarden; weekendje weg. Samen oud en nieuw vieren. Wat vonden wij in Leeuwarden? Wat vinden jullie van deze culturele hoofdstad van Europa? 

Leeuwarden geschiedenis

Leeuwarden is (heel lang geleden …) ontstaan uit een drietal terpen aan de oever van de Middelzee (zeearm). Terpen zijn kunstmatig opgeworpen heuvels waarop gebouwd werd om droog te kunnen wonen. In de Romeinse tijd woonden er al mensen op de plek waar nu de Oldehove staat. Landbouw, visserij en scheepvaart heeft z’n oorsprong zo vanaf de tiende eeuw. De ligging van ‘Villa Lintarwde’ aan de Middelzee was destijds ideaal voor het drijven van handel richting Scandinavië en Rusland.

museumhaven

Ook de trekschuiten, die door paarden op de wal werden voortgetrokken, vertrokken een paar keer per dag naar Harlingen, Bolsward, Sneek en Dokkum.  De basis voor de ontwikkeling van de stad Leeuwarden was gelegd. De Middelzee slibde na verloop van tijd helaas dicht. De nadruk kwam toen meer op het eigen gebied te liggen. Leeuwarden was toen al een stad (met name door de stadsgracht) en kreeg in 1435 stadsrechten. Toen het centrale bestuur zich vestigde en de rechtspraak volgde, werd Leeuwarden een hoofdstad.

paleis van justitie

Oud Leeuwarden werd ook wel aangeduid als Liowerd. Leeuwarden komt waarschijnlijk van een oud-Fries woord dat ‘luwte’ betekent. Door de aanwezigheid van de terpen (en dus huizen) betekent het zoiets als dorpen in de luwte.

Prins Willem Frederik van Nassau

vroeger voor de rijken

Leeuwarden kreeg status en aanzien doordat het langere tijd de residentie was van de Nassaus. Prins Willem Frederik van Nassau liet zelfs een park aanleggen (Prinsentuin) voor vermaak van de rijken. Pas 150 jaar later werd het park opengesteld voor het publiek. Wij dronken er een kop heerlijke cappuccino en keken ondertussen naar de vijver en de muziekkapel. Vele jaren later vestigden rijke adellijke families zich in Leeuwarden.

blokhuispoort

Nu nog kun je de toen ontstane, prachtige gebouwen bewonderen (bijvoorbeeld de Kanselarij, het Stadhouderlijke Hof en de Waag in het centrum). De stad kwam tot grote bloei maar de sfeer werd beheerst door de strijd tussen Schieringers (bevolking platteland en de steden) en Vetkopers (Leeuwarders).  Volgens mij is dat nog wel een beetje zo.  Belangen van de stedelijke burgerij botsen met die van de adellijke grondbezitters op het platteland.

… wij nu aan de koffie

De stad onderwerpt zich in 1492 (na de bieroproer in 1487) vrijwillig aan de voogdij van Groningen om de chaos te herstellen. Waarvan akte. Albrecht van Saksen onderwerpt uiteindelijk het verdeelde Friesland, benoemd het rustige Franeker tijdelijk tot hoofdstad en Karel V geeft de stad bijzondere voorrechten. Het aantal inwoners stijgt daarna spectaculair: van vijfduizend rond het jaar 1500 tot zestienduizend in 1650.

Bieroproer

vroeger was de bier van slechte kwaliteit

Om de eigen bierbrouwerijen te beschermen tegen ‘import’ was er in de stad een wet van kracht die Leeuwarders verbood niet-Leeuwarders bier te drinken. Dat veel mensen toch liever ‘bier van buiten’ dronken had alles te maken met de slechte kwaliteit van het Leeuwarder bier in die tijd. Zo werd het onder andere gebrouwen van brak en vervuild water, uit putten en zelfs uit de stadsgrachten. Maar helaas laaide de strijd tussen de Schieringers en de Vetkopers daardoor nog eens extra op.

Winkels

gezellig

Vanuit ons appartement lopen we zo het centrum in, langs de schitterende Centraal Apotheek (in art nouveau-stijl). De winkelstraat heet Nieuwestad en heeft winkels in veel soorten en maten. Van boetiekjes tot schoenenwinkels, van antiekwinkels tot pop-up stores, langs de grachten, aan het water.  We hebben ons laten vertellen dat er in de binnenstad bijna 100 kroegen en restaurants zijn. In deze historische stad (van Mata Hari of te wel de wegens spionage veroordeelde danseres Margaretha Zelle) vind je maar liefst 575 rijksmonumenten. Je kijkt je ogen uit.  Vanaf het centrum loop je door kleine smalle straatjes en steegjes, zo naar het Wilhelminaplein (het Zaailand en de locatie van het Fries Museum).

tegenover het station

Het enige waar we moeite mee hadden is de niet aangegeven routes voor het verkeer. Auto’s, brommers, fietsers en scooters rijden rakelings langs elkaar. Voor voetgangers wel een uitdaging; je ligt zo tegen de vlakte. De stad heeft iets bijzonders en trekt bezoekers aan uit alle windstreken. Als rasechte Groninger moet ik toegeven dat Leeuwarden intiem en sfeervol is.

Oldehove

best wel scheef

Natuurlijk hebben we de Oldehove gezien. Indrukwekkend.  De bedoeling was om hoger te bouwen dan de Groningse Martinitoren. Niet gelukt … helaas.  Al na tien meter bouwen bleek de toren scheef te gaan staan. Tijdens de bouw is nog geprobeerd om de verzakking te compenseren maar dat leidde dus niet alleen tot een scheve, maar ook tot een kromme toren. Na een storm in 1576 stortte het gebouw in en is uiteindelijk nooit afgebouwd. We begonnen onze stadswandeling bij de Blokhuispoort. In deze ‘beruchte’ strafgevangenis van Leeuwarden zaten de langgestraften van Nederland; nu is het een cultureel bedrijvencentrum. Maar indrukwekkend (beetje angstaanjagend) om te zien. Daarna langs de museumhaven, het station (met de twee gezichten), over het Zaailand naar De Dikke van Dale; in de volksmond ook wel ‘de dikke‘ genoemd. Hier vind je wijn, bier en bitterballen of een stuk appeltaart, geserveerd in een prachtig Grand Café. Vrolijke bediening inclusief.

boek in de zomer een rondvaart

Varen over de grachten, kun je op een sloep of georganiseerd (tussen mei en oktober) met een fluisterpraam. Door de Amelandspijp (lees: lage brug), langs de Deinumer Suupmarkt en de Waag.  Op deze manier ontdek je Leeuwarden op een andere manier, bijvoorbeeld als start- en finishplaats van de Friese Elfstedentocht. Ons weekendje eindigde met het nodige vuurwerk onder perfecte weersomstandigheden. Chapeau.

Wij hebben genoten. Nog geen uur rijden vanaf huis.