Zaandam of Zaanstad; wat zijn de verschillen?

Zaandam of Zaanstad. Als je langs Amsterdam, over de ringweg richting Zaandam rijdt, zie je regelmatig Zaanstad op de grote verkeersborden boven de A1 staan. Ik was een beetje in de war. Wat is het verschil?

Zaanstad of Zaandam

Zaandam

Zaandam is een stad en een voormalige gemeente in de provincie Noord-Holland. De stad heeft 78.820 inwoners (1 januari 2020). Qua inwonertal de grootste plaats binnen de gemeente Zaanstad, daar waar Assendelft de grootste oppervlakte heeft.

Zaanstad is een gemeente in de provincie Noord-Holland; de grootste in de Zaanstreek.  Inwoners worden ook wel Zaanstatters genoemd; ze noemen zichzelf vaak Zaankanters.

Amsterdam

Amsterdam

Om het makkelijk te maken:  De enige stad binnen de gemeente Zaanstad is Zaandam. De rest van Zaanstad bestaat uit zeven onderliggende dorpen. Behalve Oostzaan, dat pertinent niet bij Zaanstad wil horen.  Zaankanters stonden eeuwenlang, met hun beide benen in de modder. Ze noemden zichzelf de voorraadkast van Europa. Als Verkade de hartige kaas-ui crackers bakte, rook het hele Westen dat. Nu breidt de verstedelijking van Zaanstad uit richting het Noordzeekanaal.  Tegelijkertijd groeit Amsterdam via de Noordelijke IJoevers richting Zaanstad. Binnen no-time wordt dit een enorm grootstedelijk gebied. Dat wordt een identiteitscrisis.

Vroeger stonden rond Zaandam honderden molens. Allemaal veranderd in fabrieken. Heel anders dan het ontstaan van Amsterdam. De bewoners hopen dat alles naast elkaar kan blijven bestaan en gaan daar ook vast hun best voor doen.

Zaan

Dit is de belangrijkste waterloop in de Zaanstreek. Het gebied dankt zijn naam aan deze waterloop. Wellicht een verbastering van Zand of een oud-Friese naam voor een waterverbinding tussen twee meren (en nog meer verklaringen). Deze waterloop is ooit ontstaan als een veenstroom. Een veenstroom is een natuurlijke afwateringsstroom voor de naastgelegen veengebieden, in de loop der eeuwen geëvolueerd tot afwateringskanaal en belangrijke scheepvaartweg voor een groot deel van Noord-Holland.  Eén van de belangrijkste invloeden voor de bloeiperiode van de Zaanse economie, eind 16e, begin 17e eeuw. De ontwikkeling van de Zaanstreek is beïnvloed door deze ‘Zaan’. Bij de vorming van het landschap maar ook sociaal en cultureel van betekenis. De levensader van deze streek.  Men denkt dat er zo tussen de 25 en 60 werven aan de Zaan gevestigd waren. De visserij bloeide op (en walvisvaart), strategisch (oorlogsvoering) en de molenindustrie. Lang verhaal kort.

Zaanse Schans

Strikt genomen is de Zaan de door indijking verkregen waterloop tussen de ‘Knollendam’ ter hoogte van Oost- en Westknollendam in het Noorden en de ‘Zaandam’ in het zuiden.  Met deze twee dammen kon men de waterstand in de Zaan bij noord- en zuidwesterstorm reguleren.  Het water tussen de ‘Zaandam’ en het Noordzeekanaal (vroeger IJ), is de Voorzaan.

Allemaal leuke weetjes die we opgedaan hebben tijdens ons bezoek aan de Zaanse Schans.