Stoïcijnen. Ben je stoïcijns, ben je dan afstandelijk en niet betrokken? Heb je geen emotie en geen gevoelens? Ik vond het een bijzonder woord. Dus maar eens op zoek naar de betekenis. Mooi onderwerp om over te lezen op bevrijdingsdag.
Stoïcijnen
menselijke gereedschapskist
Het werd een van de belangrijkste filosofische stromingen in het Romeinse rijk. Het stoïcisme is zo genoemd omdat Zeno van Citium zijn onderwijs gaf (300 v.Chr.) bij de zuilengang van de Agora in Athene. Van Zeno kennen we het gezegde: “waarom hebben we twee oren en maar één mond? Om meer te kunnen luisteren en alleen datgene te zeggen wat nodig is“. Stoa betekent letterlijk ‘zuilengang.’ De latere leraar van keizer Nero was ook stoïcijn. Later, (veel) later werden mensen beïnvloed door de stoïcijnse gedachtegang. Bijvoorbeeld George Washington, Erasmus en Frederik de Grote. Ik noem er maar een paar.
Stoïcisme heeft echter weinig te maken met het stoïcijns zijn. Anders dus dan de definitie in het Nederlands woordenboek (onverstoorbaar, kalm en gelaten).
Geen hoge wiskunde, geen filosofie voor professoren. Gewoon een onderdeel van de menselijke gereedschapskist. De Stoïcijnen gaan ervan uit dat alles op de wereld op voorhand is bepaald; voorbestemd. Alles in overeenstemming met de natuur. Als je de juiste reactie kiest, ben je in staat om gelukkig te leven. Zonder kwaad bestaat er geen goed. Daarbij staat de deugd hoog in het vaandel. Dat biedt weer houvast om het leven te verdragen.
Wachten op het perron
wachten op de bus
Stel je staat op een perron. Te wachten op de bus die (weer eens) te laat is. Vervolgens ben je te laat op je werk, waardoor de planning door de war loopt. Hoe ga je om met dit soort irritaties, vermoeidheid en spanning? De meesten worden chagrijnig en zien hun hele dag in de war lopen. Wat doen de Stoïcijnen in zo’n geval? Zorgen voor innerlijke gemoedsrust.
Hoe zou je moeten acteren in een dergelijke situatie volgens de leer van de stoïcijnen? Nou … die bus kun je niet versnellen. Die staat vast, als je in de buurt van Groningen woont, voor een brug (brug open, brug dicht) te wachten. Je hebt dus geen macht over de situatie. Wel heb je macht over je houding deze gebeurtenis. Ondanks dat de vertraging greep op ons kan krijgen, waardoor we geïrriteerd raken, is het juist de kunst de gemoedsrust te bewaren en niet teveel te laten meeslepen door dit soort externe factoren. Tja. Daar hebben ze volgens mij, helemaal gelijk in. Zij laten zien dat onze opvatting over die verlate bus ons van streek maakt. Je zou je gemoed dan ook in een toestand van rust moeten brengen. Onverstoorbaar.
Maar soms werkt het in de praktijk anders. Bij mij in ieder geval wel. Heeft misschien ook te maken hoe ik heb geslapen of wat me die dag te wachten staat. Maar ik ben wel van plan hier over na te denken.
Ziel
richt je op de goede dingen
De stoïcijn zou zeggen: Je ziel moet zich op dat moment terugtrekken van alle invloed van buitenaf. Rust vinden in dat wat je eigen is. Probeer je betrokken te voelen. Bij je familie, je vrienden of je werk. Je verantwoordelijkheden moeten niet omslaan in een gevoel van last. Daardoor raakt je gemoedstoestand verstoord. De stoïcijnen zien het als de kunst om een goed evenwicht te vinden tussen verplichtingen en verantwoordelijkheden. Voor de Stoïcijnen is iedereen gelijk; iedereen heeft gelijke rechten.
Daarbij is het van wezenlijk belang dat de wereld niet te voorspellen is; we hebben weinig invloed op de toekomst. Het belangrijkste is dat onze ontevredenheid en ongelukkigheid ontstaat omdat we ons op de verkeerde dingen richten. Neem bijvoorbeeld dat gevalletje wachten op de verlate bus. Lang verhaal kort, maar interessant om eens te lezen.
Wijze les
leer vooral van elkaar
Volgens de stoïcijnen bestaat er dus geen goed of kwaad. Alles in het leven is slechts een waarneming. Dat betekent niet dat je passief in het leven moet staan natuurlijk. Net alsof het je allemaal niets kan schelen. Verspil je leven niet, maak er een zoektocht van. Verwerk je uitdagingen met zo weinig mogelijk stress. Volgens de stoïcijnen kun je dit nastreven door onderstaande deugden. Deze deugden versterken elkaar omdat ze een soort eenheid vormen.
- Wijsheid: Snel van begrip, gezond verstand, goed inschattingsvermogen en om kunnen gaan met de middelen die je tot je beschikking hebt.
- Moed: Zelfvertrouwen, ruimdenkend, volhoudend, opgewekt en ijverig.
- Rechtvaardigheid: Eerlijk, oprecht, geef anderen de ruimte en wees respectvol.
- Matigheid: Wees bescheiden en houd controle over je denken en je handelen.
Volgens Marcus Aurelius leven we voor elkaar. Houd je ogen en oren open zo veel mogelijk open, om te leren van een ander.
Geef een antwoord