Schaphalsterzijl; een buurtschap in de provincie Groningen. Wie kent het niet? Nou wij hadden er nog nooit van gehoord tot een paar weken geleden. Rondje Winsum en Zoutkamp.
Schaphalsterzijl
Schaphalsterzijl
Op een zonnige zondagmiddag geluncht bij ‘De Jongens Uit De Buurt‘. Gevestigd aan het Pieterpad (Winsum) en op Marenland Recreatie. Een Pieterpadje besteld (soep, uitsmijter en broodje kroket) met een koel glaasje bitter lemon. Mooie locatie om te zitten en de omgeving te verkennen met een fluisterboot of kano. Winsum is een dorp van bijna 1000 jaar oud, een vroegere handelsnederzetting. De stenen brug in het hart van het dorp is een beschermd dorpsgezicht. Aan de zuidzijde van de brug kun je eten bij de Gouden Karper. Eén van de oudste herbergen van Nederland. Zou je op de fiets gaan, kom je rondom het dorp prachtige historische gebouwen, kloosters en dito kerken tegen. Wij zijn met de auto.
Zoutkamp
Wapen van Hunsingpo
Met een goed gevulde maag de auto weer in en binnendoor over smalle paadjes richting Zoutkamp. Aan weerszijden zien we groene weilanden en zwart-witte koeien. Tot onze verbazing komen we dorpjes en buurtschappen tegen waar we nog nooit van gehoord hadden. Zoals dus bijvoorbeeld Schaphalsterzijl (Schouwerzijl) met een gemaal (Rijksmonument). Het ligt op de aansluiting van het Winsumerdiep en het Reitdiep. Het Winsumerdiep heet hier ook wel het Schaphalsterriet. De zon schijnt voorzichtig over het water. De wind is nog koud. Deze sluizen van Schaphalsterzijl zijn uitwateringssluizen (zijlen zijn sluizen in het Gronings). Nieuwbouw ontmoet hier restauratie van het monumentale complex. In het gemaal zijn voor iedere pomp speciale voorzieningen aangebracht (bijvoorbeeld aparte instroomkanalen en speciaal vormgegeven zuigkasten). Naast het gemaal vind je een vispassage en bij de sluis een schaats- en kanopassage. Mooi plekje om zomers te vertoeven dus.
Middeleeuwen
Waarmanshuis
Sinds de Middeleeuwen is bemaling onmisbaar in het Noorden. Vroeger door dier, mens of wind in beweging gebracht, vanaf 1750 mechanisch en geautomatiseerd. Nederland levert al eeuwen de strijd met het water, om alles droog en bewoonbaar te houden. In Schaphalsterzijl (7 huizen en ongeveer ca. 20 inwoners) zagen we weer een sterk stukje Nederlandse techniek. Hier blijkt al in het jaar 1323 veel bedrijvigheid op en rondom het water te zijn. In 1632 werd er een zgn. waarmanshuis gebouwd (waar betekent: zorg, bewaking). Dit is een kleine boerderij met een fraaie houten loods. Het huis van de waarman; tevens een herberg. Zo’n herberg was handig omdat je vaak en lang moest wachten bij de sluis.
Drie sluisopeningen
Van de huidige drie sluisopeningen dateert de oudste, de zuid(oost)elijke Schaphalsterzijl, uit 1459. Opgebouwd uit rode bakstenen met smeedijzeren leuningstijlen. De noord(west)elijke opening, de Winsumerzijl, dateert uit 1635. Deze werd aangelegd nadat de oude Winsumerzijl kwam te vervallen als gevolg van de bochtafsnijding van het Reitdiep bij Garnwerd. De middenopening, de Nieuwe Sluis, dateert uit 1890. De Winsumerzijl werd in 1635 in steen gebouwd; de van oorsprong houten Schaphalsterzijl werd in 1733 omgebouwd tot een stenen sluis. Op het oostelijke gedeelte staat een ijzeren paal met schild. Hierop staat het wapen van het waterschap Hunsingo.
Bernardijnenklooster
Zoutkamp
De Schaphalsterheerd is oorspronkelijk bezit van het Bernardijnenklooster (Aduard). De oudste pachter van deze heerd is ene Berent Eppens (rond 1600). Leuk al deze geschiedenisverhalen. Tegenwoordig is deze markante boerderij in het bezit van de consul van België voor Noord-Nederland. Hij heeft borden aan de kant van de weg staan waar ze het verkeer waarschuwen voor overstekende pauwen en eenden. Wij gaan bij de sluis over de brug. In de zomer kun je hier een veerpontje pakken naar Aduarderzijl of een tochtje met de Reitdiepveer. Uiteindelijk parkeren we langs het water in Zoutkamp, drinken daar nog even een kopje cappuccino.
Geef een antwoord