Schaamte. Je wilt het liefst door de grond zakken en voelt de rode kleur opkomen vanuit je hals. Dit gevoel kennen we allemaal wel. Trump hoort tot de groep schaamtelozen.
Schaamte
je voelt je waardeloos
Schaamte is een onaangename psychosociale emotie waarvoor de angst om door anderen misprezen of zelfs niet meer door de groep geaccepteerd te worden, bepalend is. Dit is ongeveer de wetenschappelijke definitie. Schaamte is daarmee een sterk cultureel bepaald fenomeen met als tegenpool ‘eergevoel en trots’. De essentie is dat je in de ogen van een ander waardeloos bent. Het ergste is dan ook nog dat je zelf denkt dat dat klopt. We kennen het gevoel. Negatief en heel erg pijnlijk. Persoonlijk. Minderwaardig en buitengesloten. Je wilt niemand recht in de ogen kijken omdat je je schaamt.
Freud en Darwin schreven al over dit onderwerp. Mensen kennen naast prikkels als honger en dorst ook emoties zoals vreugde, woede, angst en dus ook schaamte. Charles Darwin sprak in ‘het schaamteclubje‘ over deze meest menselijke emotie. Freud was zelfs van mening dat als je je schaamte verliest, dit een teken is van een geestesziekte.
Functie
blozen
Schaamte komt veel voor. Heeft het een functie? Het erbij horen. Overtreed je de groepsregels, word je veroordeeld door andere groepsleden. Dankzij dit mechanisme veroordeelt het ‘niet passende’ groepslid ook zichzelf. Dat versterkt vervolgens weer de groep en draagt op die manier bij aan overlevingskansen. Zo’n groep sluit onbetrouwbare en oneerlijke mensen uit. Als je je schaamt blijkt je reputatie dus ook te verbeteren. Positief dus. Onderdanigheid en excuses maken helpen je hierbij. Schaamte is in deze context de trigger om je gedrag en je sociale status te verbeteren.
Blozen van schaamte
complexe emotie
Als je je schaamt, ga je soms blozen. Je bloedvaten in je gezicht en/of hals zetten uit. Hier heb je geen invloed op. Is dat dan een bijeffect of een signaal? Je kunt veel faken maar blozen niet. Het is een non-verbale manier van communiceren. Je laat door dat blozen zien dat je schaamte oprecht is.
Wat voor betekenis heeft blozen? Tieners blozen meer dan veertigers. Apen, paarden, honden en katten blozen niet. Vissen zouden wel blozen. Bijzonder toch? Dat dieren niet blozen komt ten eerste omdat de meeste dieren geen zelfbewustzijn hebben. Ten tweede is schaamte een complexe emotie. Ik heb nog nooit een goudvis gezien met complexe emoties. Maar ik ben geen kenner.
Sociale schaamte
geen verschil tussen man en vrouw
In de schaamte wil je jezelf eigenlijk vergelijken met een ideaalbeeld. De grens van schaamte, gene of verlegenheid is vaag. Vaak liggen deze gevoelens in elkaars verlengde. Schaamte is goed te verklaren maar sommige mensen hebben er wel heel veel last van. Als je je schaamt voor je uiterlijk kun (wil) je je terugtrekken uit het sociale leven. Dan ga je er onder gebukt. Het kan zich in dit negatieve perspectief, net zo slecht ontwikkelen als ziekelijke angsten.
Schaamteverschil tussen man en vrouw is er niet. Tussen culturen wel. In het Midden-Oosten en Azië schamen mensen zich sneller dan in de meer individualistische samenlevingen in het Westen. Westerse vrouwen schamen zich vaak voor hun zogenaamde overgewicht. Zij schamen zich omdat ze niet bij de door de samenleving geforceerde club van slanke vrouwen horen.
Kinderen en opvoeding
dieren schamen zich niet
Als kind leg tussen je tweede en vierde levensjaar de basis voor schaamte. Hierin spelen je ouders een grote rol. Door slechte ervaringen in dat prille verleden kun je hier veel last (problemen) van krijgen.
Neem je zwakke punten (daar waar je je voor schaamte) op als onderdeel van je persoonlijkheid. Kijk ook naar je positieve kanten. Je maakt het jezelf dan een stuk makkelijker. Besef je dat je er mag zijn. Omarm je schaamte. Je voegt wat toe om wie je bent en wat je doet. Makkelijker gezegd dan gedaan maar wel de moeite om te proberen. Omdenken noemen ze dat ook wel volgens mij.
Kom je er zelf niet uit, praat dan met iemand. Schaamte speelt zich veelal af in je eigen hoofd. Je weet niet hoe een ander over je denkt.
Gebruik en misbruik
idioten schamen zich niet
Helaas zijn er ook mensen die doorslaan naar de andere kant. Zij hebben geen schaamte of schuldgevoel. Gebruiken en misbruiken anderen voor hun eigen gerief. Deze groep (we noemen ze maar de idioten) vormt een probleem (bedreiging) voor de samenleving. We weten dat sommige mensen hun schaamte goed kunnen verbergen. Die zijn schaamteloos.
Wanneer een gekke man naakt loopt, zijn het zijn verwanten die zich schamen, niet hijzelf (Bron: Chinua Achebe).
Ik heb er de laatste 20 jaar weinig last van. Vroeger veel meer. Ben ook geen groepsfiguur. Met trots heb ik overigens ook niet veel. Ik vind wel dat je op een acceptabele manier mee moet doen in de maatschappij. Ik probeer schaamte te voorkomen door geen fouten te maken als teveel beloven. Als het fout gaat, dan geef ik dat snel toe om te zorgen dat het niet van kwaad tot erger gaat. Na het toegeven verdwijnt bij mij ook de schaamte. Ik spreek anderen er ook niet op aan. Denk niet dat ik ooit tegen iemand “schaam je” gezegd heb. Iedereen mag van mij fouten maken, is menselijk en daar leer je van. Denk ook vaak als iemand een fout maakt: ‘Die heeft vast de nacht ervoor niet goed geslapen’. In mijn optiek functioneer je dan ook beter als je nachtelijks goed kan slapen.
Trump is gewoon een klein kind die te vaak z’n zin heeft gekregen en slecht tegen z’n verlies kan. Hij heeft teveel aandacht gekregen waardoor ie een beetje van het pad is geraakt. Geen idee of dat met de afwezigheid van schaamte heeft te maken.
Wat fijn dat je dit met ons deelt. Wat Trump betreft kun je best gelijk hebben hoor. Ik ben geen psycholoog maar vond het wel van toepassing op deze blog. Ik ben nogal onhandig en als ik ergens super lomp neerstort (als een soort omgehakte boom …) had ik soms wel even last van wat schaamte. Maar dat gaat dan ook snel weer over.