Rouw houdt zich niet aan regels. Als een familielid of een vriend overlijdt, nu of lang geleden, verwerkt iedereen het verdriet anders. Hoe ga jij er mee om?
Rouw
Rouwen doe je diep van binnen. De laatste tijd kreeg ik berichten over oud collega’s die waren overleden. Ik schrok en was verbijsterd. Hoe was het in de vredesnaam mogelijk dat deze lieve, vrolijke, vriendelijke, toegewijde en vooral nog heel jonge collega’s waren overleden? Ik wist wel dat ze ziek waren; heel ernstig ziek. Toch kreeg ik een soort klem om mijn hart toen ik het bericht kreeg. Moest ineens veel aan mijn vader denken en aan die lieve collega-vriendin die vijf jaar geleden is overleden.
Als collega’s hadden we veel gesprekken. Vaak met veel humor, af en toe serieus. Na een dienstverband van meer dan 20 jaar weet je veel van elkaar. Toppers waren het. Voor altijd een plekje in mijn hart.
Troost
Je weet dat een dergelijk bericht op het werk inslaat als een bom. Naaste collega’s zullen hun troost bij elkaar of bij hun familie hebben gezocht. Aandacht voor elkaar. Misschien met een collegiaal opvangteam, of met hulp van de afdeling HR. De één is lamgeslagen, de ander moet er even uit en de ander zal in tranen uitbarsten. Ik hoor vaak tot de laatste groep.
Niemand bij mijn huidige werkgever kent ze. Ik kon niemand vertellen hoe geweldig ze waren en over de band we hadden opgebouwd, in de (samen) gewerkte jaren bij de luiergigant in Hoogezand.
We waren één grote familie die elkaar door dik en dun steunden. Voor- en tegenspoed. Verdriet bij ongelukken of de grote reorganisaties, maar slap van de lach bij de gezellige bedrijfsfeesten. Wat een warme herinneringen.
Praten
Praat met elkaar. Verlies elkaar niet uit het oog in deze omstandigheden. Want soms is fijn om herinneringen te delen. Als je lang samenwerkt, kan een band met je collega net zo intens zijn als met je beste vriend of vriendin. Maar dat het impact heeft op de groep, op het team en op de rest van de organisatie weet ik zeker. Rouw beleven doen we allemaal op onze eigen manier. Iedere streek, iedere cultuur heeft eigen gewoontes om te rouwen. In deze periode herdenken we alle oorlogsslachtoffers en rouwen samen.
‘s Avonds in bed ben je alleen met je verdriet.
Houd elkaar een beetje in de gaten en zorg goed voor jezelf in zo’n periode. Voor sommigen is het nl. net de druppel die de emmer doet overlopen. Eet verstandig en probeer je lichaam af en toe rust te gunnen. Misschien wordt er een condoleancemogelijkheid georganiseerd. Plaats met z’n allen een mooie rouwadvertentie als de familie dat op prijs stelt. Dat moet je vooraf wel zeker weten. Je zou ook een speciaal herdenkingsplekje kunnen inrichten en een mooie kaart naar de familie sturen.
Afscheid
Bij een eventuele afscheidsceremonie vormen brandweermannen een erehaag, soldaten salueren, oorlogsslachtoffers worden herdacht met een krans en de slachtoffers van de vliegramp (MH17) werden in stilte, eervol naar hun laatste rustplaats gebracht. Ik neem in gedachten afscheid maar kan het gevoel van verdriet niet zomaar loslaten. Afscheid nemen bestaat niet. Hoe kan het dat deze mooie collega’s, mooie mensen, vrienden en vriendinnen zo maar van de aardbodem verdwijnen? Wat voor verschrikkelijk verdriet voelt de familie, hun dierbaren? Hun vrouw en kinderen?
Tijd heelt alle wonden is voor mij een volstrekt onbenullige uitspraak. Geef het een plekje? Wat voor plekje denk ik dan. Rouw heeft geen handleiding; het heeft iedere dag een ander gezicht. Rouwen doe je op je eigen manier. Sterkte.
Ik kwam bij toeval op je blog en las je stukje over rouw. In je laatste alinea schrijf je dat het “tijd heelt alle wonden” voor jou een onbenullige uitspraak is. Ik ben het niet met je eens. Uit ervaring weet ik namelijk dat de tijd wel degelijk zorgt voor heling, verzachting, acceptatie en je neerleggen bij het feit dat mensen overlijden. Ik ben nu 56 en heb al jong een zus en mijn vader verloren (ik was toen respectievelijk 20 en 23 jaar oud). Allebei ten gevolge van kanker. En de tijd heeft wel degelijk meegespeeld om daar mee te leren omgaan. Natuurlijk vergeet ik ze niet, natuurlijk voel ik nog af en toe een steek als ik aan ze denk en hoe ze nu hadden kunnen zijn. Mijn zus is maar 16 geworden, mijn vader 50, hij heeft geen van zijn kleinkinderen meegemaakt. Mijn kinderen hebben hun opa nooit gekend. Dat zijn dingen die blijven. Maar de scherpe randjes gaan eraf. Het echte rouwen gaat over. Dat zij er niet meer zijn is een gegeven worden in mijn leven. Het is wat het is. Nee, het gaat nooit helemaal weg maar ik kan wel zeggen dat de wonden genezen zijn, ook al zijn er nog wel de littekens !
Wat fijn dat je dit met ons deelt. Eigenlijk bedoel ik het meer symbolisch. Het gemis gaat niet over, de scherpe kantjes gaan er vanaf. Maar soms kun je iemand zomaar weer heel erg missen. De ‘steek’ waar jij het over hebt. Wat je zegt … de littekens blijven. Iedereen rouwt op z’n eigen manier en leert op een eigen manier mee omgaan. Ik vind dat je het mooi verwoord. Dank je.
Fijn om van Marjorie te lezen dat de tijd de pijn wel degelijk verzacht.
Ja zo zie je maar dat bij rouw iedereen op z’n eigen manier reageert.