Bakboord en stuurboord; wie verzint zoiets?

Bakboord en stuurboord zijn lastig uit elkaar te houden. Waarom niet gewoon rechts en links? Wanneer gebruik je welke term en welke kleur?

Bakboord en stuurboord

Toen we in Vlissingen naar de prachtige voorbijvarende schepen keken, zag we de verlichting aan boord aan en uit gaan. Verschillende kleuren aan boord van hetzelfde schip. Wanneer gebruik je welke term? Nou: Bakboord is links en stuurboord is rechts op een schip. Deze termen komen uit het Oudnoors; de taal die de Vikingen spraken zo ergens in de Middeleeuwen. Daar, waar de roeiriem zat bevestigd, aan het rechterboord was stuurboord. StuuRboord bevat een R; bakboord niet. Stuurboord is dus Rechts en bakboord links.  Ezelsbruggetje voor de kleuren is ‘links waar het hart zit, en het hart bloed … en bloed is rood’. Dus van achteren naar voren gezien aan de linkerkant van een schip, moet een rood navigatielicht worden aangebracht. Stuurboord is dus groen.

Navigatielichten

navigeren

Oorspronkelijk waren de navigatielichten op zee gewoon wit. Als de schepen al voorzien waren van navigatielicht. In 740 werden de Rhodische zeewetten uitgevaardigd. Deze wet schreef voor dat op voor anker liggende schepen ’s nachts een wit licht moest branden.  De zeilboten waren vroeger klein, langzaam en goed te manoeuvreren. Daarom deden zich waarschijnlijk weinig aanvaringen voor. Toen de eerste stoomschepen op zee verschenen ging het even anders. Het risico op een aanvaring nam toe. Op dat moment werden er ook kleuren in de navigatielichten toegepast.

Stuurboord

Toplichten wit, wit stuurboordlicht en een rood bakboordlicht. Binnen twee jaar werd het groene navigatielicht bij stuurboord ingevoerd. Helaas waren er verschillende instanties die verschillende combinaties voorschreven. Dit zorgde natuurlijk voor onrust en sensatie en vooral wanorde en aanvaringen.  In 1847 nam Groot-Brittannië (gelukkig) als toonaangevende zeevaardersnatie het initiatief en voerde dit land als eerste een systeem in dat al snel algemene instemming vond: een wit toplicht, een groen licht aan stuurboord en een rood licht aan bakboord.  Deze kleuren worden nog steeds toegepast. Waarom voor deze kleurencombinatie werd gekozen is helaas niet duidelijk.

Rechts gaat voor

rechts gaat voor

Op zee geldt net als op de weg ‘rechts gaat voor’.  De stuurman laat het rode navigatielicht zien.   Wanneer de stuurman aan de kant van het stuur – dus aan stuurboord – het rode navigatielicht van een ander schip ziet, moet hij in sommige gevallen koers wijzigen om het naderende schip te ontwijken. Dan zijn er natuurlijk nog een heleboel andere regels op het water maar ik wilde het hier eerst maar bij laten.

Wie in rep en roer is, mist een roer…